مروری بر جشنواره‌ی جایزه بزرگ عکاسی له رانکنتر دآرل در فرانسه

جشنواره‌ی جایزه بزرگ عکاسی له رانکنتر دآرل (Les Rencontres d’Arles)، رویدادی بین‌المللی با محوریت کتاب عکس است که سالانه و در هر تابستان، در جنوب فرانسه و محدوده‌ی شهر آرل برگزار می‌شود. این جشنواره که از دهه‌ی ۱۹۷۰ درحال برگزاری است، تا‌به‌حال هنرمندان عکاس زیادی را گردهم‌ آورده است. در این یادداشت، با مروری بر مهم‌ترین نمایش‌های این جشنواره، به معرفی آن خواهیم پرداخت.

این رویداد در عرصه‌ی عکاسی بسیار مهم است و تابه‌حال آثاری از انسل آدامز (Ansel Adams)، رابرت آدامز (Robert Adams)، دایان آربس (Diane Arbus)، عباس عطار، گرگوری کرودسون (Gregory Crewdson) و هانری کارتیه برسون (Henri Cartier-Bresson) در آن به‌نمایش گذاشته شده‌اند. این جشنواره در کنار معرفی عکاسان شناخته‌شده، تلاش زیادی برای شناساندن استعدادها، هنرمندان جوان به جهان عکاسی و حمایت از آن‌ها نیز می‌کند. همچنین به‌عنوان فعالیت‌های جانبی نشست‌ها و کارگاه‌هایی نیز برگزار می‌شود.

به‌طور کلی این رویداد بر دو بخش استوار است: جایزه‌ی کتاب عکس و نمایش. بخش کتاب عکس به‌شکل یک بوک‌فر و با همکاری انتشارات مختلف، در مدرسه‌ی عالی عکاسی و کالج سنت چارلز برگزار می‌شود. در این بخش که زمان کوتاه‌تری نسبت به نمایش دارد، کتاب عکس‌های منتخب ناشران مختلف، با بررسی کیوریتورهای جشنواره شرکت داده می‌شوند. کتاب ‌عکس‌های منتخب، تا پایان مدت جشنواره به‌شکل یک نمایش کتاب ‌عکس در منطقه‌ی جنرال مکانیکز (General Mechanics) در معرض دید عموم گذاشته می‌شود. 

در جوایز کتاب عکس، با سه بخش مواجه هستیم: کتاب فتوتکست، کتاب تاریخی و کتاب مؤلف. در بخش فتوتکست، آثاری که به بهترین نحو و به‌طور مساوی، هم‌نشینی میان عکس و متن در آن‌ها شکل گرفته مورد توجه قرار می‌گیرد. در بخش کتاب تاریخی، مستندنگاری درباره‌ی خود عکاسی یا زندگی یک‌ عکاس مهم است. کتاب مؤلف به بهترین کتاب‌ها در زمینه‌ی عکاسی معاصر که بیان خاصی را دارا هستند، می‌پردازد.

در هرسه‌بخش جایزه‌ای ۶هزا‌ر یورویی به شرکت‌کننده‌ی منتخب اهدا می‌شود. همچنین با همکاری بنیاد لوما (LUMA)، یک جایزه‌ی ۲۵هزار یورویی برای کتاب‌های نسخه‌اولی و کمک به چاپ و انتشار بیشترشان نیز در نظر گرفته شده است. در دوره‌ی قبلی این جشنواره در سال ۲۰۲۳، این جایزه به آرش فائز، هنرمند ایرانی، برای «کتاب عکس آپولیس» اهدا شد.

در بخش فتوتکست جشنواره‌ی له رانکُنتر دآرل امسال، غزل گلشیری در کتاب عکس مشترکی که با ماری سومالا (Marie Sumalla) کار کرده، برنده‌ی این جایزه‌ی ۶هزار یورویی شده است. میان فهرست منتخبین بنیاد لوما برای دریافت جایزه، نام مهشید مهاجرین، هنرمند ایرانی-بلژیکی، با اثر «سواری در سکوت و درویش گریان» (Riding in Silence & the Crying Dervish) دیده می‌شود. برنده این جایزه در هفته‌ی افتتاحیه‌ی جشنواره اعلام خواهد شد.

بخش نمایش، یک رویداد هنری عظیم متشکل از چهل نمایش از هنرمندان مختلف است که در سراسر شهر آرل برپا شده و عنوان کلی آن «پایینِ سطح» (Beneath the Surface) نام دارد. هرکدام از این نمایش‌ها با عناوین «رعشه و آشفتگی» (Tremors and Turmoil)، «ارواح» (Spirits)، «نشان‌ها» (Traces)، «خوانش‌های موازی» (Parallel readings) و «بازخوانی‌ها» (Rereadings) مشخص شده و آثار متنوعی را در خود جای داده‌اند. در این بخش هنرمندان دیدگاه‌ها و داستان‌های خود را از زندگی انسانی و انسانیت، بازتعریف می‌کنند.

مهم‌ترین مجموعه از نمایش «رعشه و آشفتگی»، اثر مری الن مارک (Mary Ellen Mark) با عنوان «برخوردها» (Encounters) است. تمرکز این مجموعه بر مواجهه‌ی افراد با یک‌دیگر است؛ جایی که انسان‌ها لحظه‌ای‌ترین احساساتشان را بروز می‌دهند. مری الن مارک که پرتره‌های محیطی زیادی از افراد مشهور ثبت کرده است، این‌بار به مردم عادی توجه می‌کند. او به حاشیه‌ی زندگی‌های متفاوت می‌رود و از دل آن پرتره‌هایی مستند درمی‌آورد. درحالی‌‌که این لحظات بسیار معمولی هستند، اما او برخوردی خاص را برای ما انتخاب می‌کند. بسیاری از این عکس‌ها در مجلات مهمی همچون «لایف» (Life) و «نیویورکر» (The New Yorker) چاپ شده‌اند.

از آثار مهم همین نمایش، می‌توان به عکس‌های نیکولاس فلوخ (Nicholas Floc’h) اشاره کرد. او با ثبت مسیر رودخانه‌ی می‌سی‌سی‌پی و دنبال کردن آن تا اقیانوس، مناظر زیست‌محیطیِ زیادی را به ما نشان می‌دهد. اما کار او از یک مستندنگاری صرف فراتر می‌رود؛ رسانه‌ی عکاسی باعث می‌شود بازنمایی رمانتیک او از شرایط این رودخانه‌ی بزرگ، با شیوه‌های امپرسیونیستی و انتزاعی ترکیب شود.

شاید بتوان لقب عجیب‌ترین نمایش این رویداد را به اثر سوفی کل (Sophie Calle) با عنوان «نه بدهید و نه دور بیاندازید» (Neither Give nor Throw Away) داد. این نمایش روایت‌گر آسیب دیدن یکی از مجموعه آثار او با عنوان «نابینایان» در نمایش موزه‌ی پیکاسو پاریس است که حالا سعی کرده این اتفاق را در رانکنتر دآرل بازسازی کند. او با قراردادن آثارش در یکی از زیرزمین‌های آرل، می‌خواهد روند پوسیدگی و قارچ زدن عکس‌هایش در این زیرزمین جلوی چشمان خود و مخاطبین رخ دهد! سوفی کل در این‌باره می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد پوسیدگی، قربانیان خود را با دقت انتخاب می‌کند. علاوه‌بر مجموعه‌ی «نابینایان»، فقط آثاری را تحت تأثیر قرار داده بود که از مرگ یا از دست‌ دادن عزیزی صحبت می کردند. گویی نفوذناپذیری آن‌ها پیش از این به خطر افتاده بود.»

برنده‌ی جایزه‌ی «زنان در حرکت» (Women in Motion)، ایشیوچی میاکو (Ishiuchi Miyako)، با اثر خودش به‌نام «متعلقات» (Belongings) در جشنواره حاضر شده است. او با یک روایت صمیمانه، نوستالژی شخصی و ترحم جمعی را درهم می‌آمیزد. این هنرمند ژاپنی، پس از مرگ مادرش، با عکاسی از اشیایی که او استفاده می‌کرد، فاصله‌ای که بین آن‌ها بود را از بین می‌برد و بر حضور مادری که سال‌هاست که حضور ندارد، تأکید می‌کند.

علاوه‌بر نمایش‌های انفرادی، چند نمایش گروهی نیز در این دوره برگزار شده است. نمایش «بازتاب» (Reflection) که روایت‌گر کار عکاسان مستند و فتوژورنالیست ژاپنی از فاجعه‌های دلخراش است.

نمایش «وقتی تصاویر یاد می‌گیرند حرف بزنند» (When Images Learn to Speak)، مجموعه‌ای از آثار عکاسان مستند مفهومی است که در آثار خود به مشکلاتی از جامعه‌ی معاصر پرداخته‌اند؛ آثاری از رابرت آدامز، دایان آربس، واکر اوانز (Walker Evans)، جیم گلدبرگ (Jim Goldberg)، مارتا رازلر (Martha Rosler)، لی فریدلندر (Lee Friedlander) و بسیاری از هنرمندان دیگر.

نمایش «خیلی خوشحالم که اینجا هستی» (I’m So Happy You Are Here)، دومین نمایش گروهی عکاسان ژاپنی در این رویداد است. این نمایش آثاری از عکاسان زن ژاپنی از دهه‌ی ۱۹۵۰ تا اکنون را برگزار کرده و عکاسانی مانند کاوائوچی رینکو (Kawauchi Rinko) و یوشیدا توکوکو (Ushioda Tokuko) در آن حضور دارند. در آخر نمایش «آل این دِ نیم اف دِ نیم» (All in the Name of the Name) به بخشی از آرشیو و مستنداتِ تصویریِ تاریخ گرافیتی پرداخته است.

تصویر کاور و اسلاید:

• rencontres-arles.com