درباره‌ی آثار تیشان شو در نمایش «مدار مایع» به نمایش‌گردانی سهراب محبی

تصور کنید سال 1980 میلادی است! ابزار و وسایل الکترونیکی و البته کامپیوتر و هوش مصنوعی به‌تازگی انقلابی در صنعت و تکنولوژی ایجاد کرده‌اند و به‌سرعت در حال فراگیر شدن و به‌دنبال آن ایجاد تغییرات بنیادی در زندگی انسان‌ هستند. کامپیوترها جایگزین ماشین‌های تایپ، دیسک‌های الکترونیکی جایگزین پرونده‌ها، و ربات‌ها جایگزین نیروی کار انسانی می‌شوند. این سلسله اتفاقات و تغییرات ساختاری در آن زمان چنان به نظر می‌رسید که گویی آن‌چه در رمان‌های علمی ـ تخیلی در مورد آینده پیشگویی شده بود، اینک درحال‌وقوع است!

آثار شاخص تیشان شو، هنرمند آمریکایی که اغلب در همین زمان، یعنی دهه‌های هشتاد و نود میلادی خلق شده‌اند، هم‌چون یک رمان علمی ـ تخیلی، تصور هنرمند از آینده‌ای نه‌چندان‌ دور را مجسم می‌کنند که در آن تکنولوژی و هوش مصنوعی چنان فراگیر شده که از  تمدن، زیست و هویت انسان تفکیک‌ناپذیر می‌نماید!
آینده‌ای که در آن هوش مصنوعی تا آن‌جا پیش رفته که در رقابت با هوش انسان توانمند شده و حتی آن را پشتِ سر گذاشته است! آثار شو درباره‌ی جهانی است که در آن تفکر، یادگیری و تصمیم‌گیری، تنها مختص موجودی با بدن و هیبت انسانی از جنس گوشت و پوست و خون با دست و پا و سر و چشم و دهان نیست؛ این آینده‌ای است که در آن موجوداتی از جنس سیلیکون و فلز با سیم و برد و صفحه‌ی نمایشگر و دوربین و سنسور، می‌اندیشند، یاد می‌گیرند و البته تصمیم می‌گیرند!
تیشان شو در آثارش به‌شکلی خاص و ویژه به دو پدیده‌‌ی اجتناب‌ناپذیر در چنین آینده‌ای، یعنی ربات‌های انسان‌نما و انسا‌ن‌هایی که بدنی متشکل از اعضای ارگانیک و اعضای مکانیکی و الکترونیکی دارند (سایبورگ) می‌پردازد. اما آثار او تصویری خیالی از سایبورگ و ربات‌های انسان‌نما ارائه نمی‌کنند و هم‌چون سینمای هالیوود به پیش‌بینی چگونگی شکل بیرونی و ظاهری این دو پدیده نمی‌پردازند. در واقع آثار شو پنجره‌ای به‌سوی جهانی خیالی نیستند که مخاطب بتواند در آن‌ها تصویر پدیده‌هایی همچون سایبورگ را مشاهده کند؛ بلکه آثار او تجسم چگونگی خود خیال و تصور او از آینده‌ هستند! چنان‌که در اثری با عنوان «جدارهای بیرونی حافظه»، هنرمند ماهیت خاطرات و حافظه‌ی یک سایبورگ را مجسم کرده است؛ به‌گونه‌ای که اثر، چیزی شبیه به دریچه‌ای ساخته‌شده از هر دو اجزای ارگانیک و مکانیکی است. یا آن‌چنان که هنرمند در آثاری همچون «پرتره» و «آر.ای.ام»، تصوری از چگونگی درهم‌آمیزی پوست و اجزای ارگانیک بدن با اجزایی مصنوعی را تجسم بخشیده است.
شو با این قبیل آثار به ما نشان می‌دهد در آینده‌ای که تکنولوژی به اعضا و جوارح ما رخنه کرده و با آن‌ها عجین شده است، معنای پیشین پوست، بدن، ذهن و اندیشیدن، به چه شکل رنگ می‌بازد و به‌عبارتی جمله‌ی معروف «چشم دریچه‌ای به‌سوی روح و ذهن است» چگونه به چالش کشیده خواهد شد!

اطلاعات تصاویر:

• Tishan Hsu: Liquid Circuit, installation view, SculptureCenter, New York, 2020. Photo: Kyle Knodell

منبع:

• www.sculpture-center.org