روی دیگر فرانتس کافکا؛ طراحی‌های نویسنده‌‌ای الهام‌بخش 

این یادداشت به معرفی طراحی‌هایی از فرانتس کافکای (Franz Kafka) بی‌همتا، خالق آثار ادبی تحول‌برانگیزی چون محاکمه (The Trial)، مسخ (The Metamorphosis) و قصر (The Castle) می‌پردازد؛ آثاری هنری که امروزه به‌لطف دوست کافکا، ماکس برود (Max Brod)، حفظ شده‌اند. برود برخلاف خواسته‌ی کافکا، آثار برجسته‌ی ادبی و هم‌چنین طراحی‌های او را پس از مرگش حفظ کرد. کافکا از برود خواسته بود که همه‌ی آثارش را پس از مرگش بسوزاند.

در سال ۲۰۲۲، کتابی که شامل تمامی نقاشی‌های فرانتس کافکا بود توسط انتشارات دانشگاه ییل (Yale University Press) منتشر شد.

«زندگی دوگانه‌ی فرانتس کافکا»

فرانتس کافکا، در زندگی کوتاه اما پربار خود (که در ۴۰ سالگی به پایان رسید)، میراث ادبی ماندگاری آفرید. به‌طوری‌که تأثیر آن بر نسل‌های بی‌شماری از اندیشمندان آینده نمایان شد و او را در زمره‌ی برجسته‌ترین چهره‌های ادبیات قرن بیستم قرار داد. هرچند بسیاری آگاه‌اند که کافکا زندگی دوگانه‌ای داشت و شغل اداری‌اش (ابتدا در شرکت بیمه‌ی اَسیکوراتزیونی جنرالی (Assicurazioni Generali) و سپس در مؤسسه‌ی بیمه حوادث کارگران (Workers’ Accident Insurance Institute)) را با نویسندگی درهم آمیخت، اما کم‌تر کسی می‌داند که او، افزون بر نویسندگی، به‌شکلی دیگر از آفرینش هنری نیز روی آورده بود. کافکا در فاصله سال‌های ۱۹۰۱ تا ۱۹۰۶، هنگامی که در دانشگاه چارلز پراگ (Charles University in Prague) مشغول‌به تحصیل بود، در کلاس‌های طراحی و کنفرانس‌های تاریخ هنر شرکت می‌کرد. از این دوره، حدود ۱۵۰ طرح به یادگار مانده است. این سال‌ها سرآغاز نخستین کوشش‌های او برای ورود به دنیای نویسندگی بود.

«نجات نقاشی‌های کافکا» 
 کافکا در ارزیابی آثار خود بسیار سخت‌گیر بود و نقاشی‌هایی را که به‌اندازه‌ی کافی خوب نمی‌دانست، می‌سوزاند. با‌این‌حال، دوست او ماکس برود که در پاییز ۱۹۰۲ با کافکا آشنا شده بود، اشتیاق زیادی به نقاشی‌های او داشت. در آغاز، حتی نمی‌دانست که کافکا نویسنده است و بیش‌تر توجهش معطوف‌به هنرهای بصری او بود. کافکا برخی از نقاشی‌های خود را به برود داد و برود نیز برخی از آن‌ها را با برش از روی یادداشت‌های درسی کافکا حفظ کرد. کافکا یک سال از برود بزرگ‌تر بود و یادداشت‌های درسی‌اش را به دوستش می‌سپرد. برود توانست نقاشی‌هایی را که کافکا در حاشیه‌ها کشیده بود، نگه دارد. او بعدها نوشت که کافکا آثارش را «خط‌‌خطی» می‌خواند و هر چیزی را که برود نتوانست از سطل زباله نجات دهد، از بین می‌برد.

«وصیت‌نامه‌ی فرانتس کافکا»
کافکا از سل حنجره رنج می‌برد؛  بیماری‌ای که به‌تدریج وخیم‌تر می‌شد و درنتیجه‌ی آن، او در آوریل ۱۹۲۴ برای درمان به بیمارستانی در حومه‌ی وین منتقل شد. کافکا در سوم ژوئن ۱۹۲۴ در همان‌جا درگذشت؛ درحالی‌که ۹۰درصد از آثارش را سوزانده و چندین رمان بلند ناتمام را به‌جا گذاشته بود. کافکا پیش از درگذشتش، دو نامه‌ای شبیه‌به وصیت‌نامه به ماکس برود نوشت. او در این نامه‌ها تأکید کرد که برود تمامی آثار باقی‌مانده‌اش، از جمله طراحی‌ها، را بسوزاند.

«ماکس عزیز، درخواست نهایی من این است: لطفا هرچه از من یافتی، شامل یادداشت‌ها، دست‌نوشته‌ها، نامه‌ها از خودم یا دیگران، نقاشی‌ها و غیره در میان چیزهایی که از من باقی می‌ماند (از جمله کمد کتاب‌هایم، کمد ملحفه‌ها، میز کارم در خانه یا دفتر، یا هر جایی که ممکن است آن‌ها را بیابی) بی‌درنگ و بی‌آن‌که حتی یک کلمه از آن‌ها را بخوانی، همه‌اش را بسوزان. همین کار را با هر نوشته یا طراحی‌ای که در اختیار داری، یا می‌توانی از دیگران به دست آوری ـ‌که باید به نیابت از من از آن‌ها درخواست کنی‌ـ انجام بده... دوست‌دارت، فرانتس کافکا.»

با‌این‌حال، نامه‌ها هرگز ارسال نشدند و این امر باعث شد تا برخی گمان کنند که شاید کافکا در لحظات پایانی زندگی‌اش از خواسته‌ی خود کاملا مطمئن نبوده باشد. برود برخلاف خواسته‌ی کافکا عمل کرد و دست‌نوشته‌ها و نقاشی‌های او را تا زمان مرگ خود حفظ نمود. حتی درطول اشغال چکسلواکی توسط نازی‌ها در جنگ جهانی دوم، آن‌ها را از خطرات مصون نگه داشت. برود در سال ۱۹۳۷ نخستین زندگی‌نامه‌ی کافکا را منتشر کرد که در آن چندین طراحی از او را نیز گنجانده بود.
«طراحی‌های فرانتس کافکا»
طراحی‌های کافکا تصاویری آزاد و سیال از اشکال انسانی را به‌نمایش می‌گذارند که عمدتا با جوهر هندی روی کاغذ کشیده شده‌اند. این اشکال معمولا به‌تنهایی یا در کنار دیگر اشکال در فضایی معلق قرار دارند، گاهی روی صندلی نشسته یا به میزی تکیه داده‌اند. ویژگی‌های این تصاویر اغراق‌آمیز و ناموزون به‌نظر می‌رسند. این طراحی‌ها، تصاویری پویا هستند که اغلب درحال حرکت یا در میانه‌ی تعاملات اجتماعی‌اند. مینیمالیسم در چند ضربه‌ی سریع قلم کافکا، مجموعه‌هایی زنده از اشکال می‌آفریند که ناتمام باقی می‌مانند، بی‌آن‌که این ناتمامی آزاردهنده باشد ـ‌چیزی که به‌خوبی با آثار ادبی کافکا هم‌راستا است‌ـ جایی که ناتمام بودن چندین اثر او به نشانه‌ای از صدای او، سبک خاصش و شهرتش تبدیل شده است. گرچه از احساس کافکا درباره‌ی توجهی که امروزه به نقاشی‌هایش می‌شود بی‌خبریم، اما بدون شک این نقاشی‌ها به ما بینش بیش‌تری از افکار و شیوه‌ی هنری او می‌دهند و به‌طور ظریف و انکارناپذیری دستاوردهای ادبی او را تکمیل می‌کنند.
کتاب «فرانتس کافکاـ‌طراحی‌ها» (Franz Kafka – The Drawing) که در سال ۲۰۲۲ توسط انتشارات ییل منتشر شد، نخستین مجموعه‌ی جامع از طراحی‌های فرانتس کافکا را ارائه می‌دهد و شامل بیش از ۱۰۰ طراحی تازه‌کشف‌شده است.

منبع:

• magazine.artland.com

تصویر کاور و اسلایدر:

• magazine.artland.com