یادداشتی بر اثری از شیوا احمدی

این سلسله‌یادداشت‌ها در راستای معرفی آثار هنرمندان ایرانی واقع در مجموعه‌ی موزه‌ی هنر متروپولیتن نیویورک تألیف شده است.

نقاشی‌های شیوا احمدی یادآور سنت نقاشی نگارگری ایرانی و تصویرسازی هندی و مغولی با ساحتی معاصر برای بیان نقدهای سیاسی و اجتماعی است. او در نقاشی‌های تمثیلی‌اش، قلمروی اساطیری خلق می‌کند که توسط حاکمان مستبد اداره می‌شود و در آن حیوانات و موجودات خیالی زندگی می‌کنند. احمدی در کارهای خود از تجربیات دوران کودکی‌اش درباره‌ی ویرانی و هرج‌و‌مرج ناشی از جنگ عراق و ایران و کتاب مورد علاقه‌اش، «مزرعه حیوانات»⁽¹⁾ استفاده می‌کند. او نقاشی‌هایش را با جانوران مختلف، صورت‌هایی بی‌چهره و انتزاعی، گاه با رد خونی بر آن‌ها و رنگ‌های پراکنده‌ی سرخ‌ِ تیره به‌نشانه‌ی جنگ و خون‌ریزی، پر می‌کند. آن‌چه در این آثار به‌چشم می‌خورد این است که بخشی از مینیاتور، بخشی از اکسپرسیونیسم انتزاعی، بخشی از دنیای قدیم و بخشی از دنیای معاصر و در کنار هم شکل گرفته‌اند؛ دنیایی که در آن صلح و جنگ، زیبایی، ویرانی، زشتی و قدرت و فساد با هم وجود دارند. چنان‌چه در سبک نقاشی‌هایش نیز لایه‌های پنهان و آشکار، انتزاع و شکل‌نمایی و شفافیت و بافت هم‌زمان به‌‌چشم می‌آید.

اگرچه نقاشی‌های شیوا احمدی در نگاه نخست رنگارنگ، شاد و اساطیری به‌نظر می‌رسند، اما با کمی دقت جنبه‌های خشن واقعیت را نمایان می‌سازند. نقاشی «لوله‌ها» در سال 1393 (2014) توسط موزه‌ی هنر متروپولیتن خریداری شد. در این اثر، حیوانات عجیب‌وغریب بر اساس شخصیت‌هایی از آثار هندی، هم‌چون رامایانا و ارتش میمونی با نام هانومان⁽²⁾ پرداخته شده‌اند. صحنه‌ی نقاشی که با نقاط قرمز پراکنده، لوله و طناب پوشیده شده، تداعی‌کننده‌ی هرج‌و‌مرج و خشونت است. رنگ سرخ نشانه‌ی خون است و دسیسه‌های شوم جهانی در پسِ صورت‌های بی‌چهره و تحت‌سلطه‌ی خطوطِ لوله‌ی پیچاپیچ نفت، در جریان است. خطوط ظریف، نقوش طلایی و پیکره‌های ریزنقش، بازگشتی به نقاشی‌های مینیاتوری اما در مقیاسی بزرگ هستند. کاربرد آب‌رنگ با دانه‌های برنج و گرانول نمک که رنگ را جذب کرده و جلوه‌های رنگی کنترل‌ناپذیری را ایجاد می‌کنند، زمینه‌ای ناپایدار و متزلزل را در تصاویر دقیق و مکانیکی از جنگ شکل می‌دهد⁽³⁾. 

هنرمند در تلاش است تا با زیبا و براق کردن سطح، بیننده را اغوا کند تا قبل از افشای حقیقتی زشت، به آن نزدیک شود؛ ابزاری برای جلب‌توجه مخاطب به داستان پنهانی که در پس رنگ‌های درخشان وجود دارد. در نقاشی او حاکمِ ظالم زیر خیمه‌ای شاهانه بر فرش نشسته است، در حالی‌که یاران مطیع در مقابل او گوش به فرمان‌اند. بر فراز خیمه، حیوانی بی‌سر و واژگون قرار گرفته و از پیکر بی‌جان او سراپرده رنگین شده است. با کمی دقت درمی‌یابید که قرمزی فرشی که حاکم بر آن نشسته نیز تبدیل به برکه‌ای عمیق از خون شده است. هم‌چنین عناصر اطرافش شبیه آب‌نبات، بمب‌های خوشه‌ای، گلوله‌ها و سایر پرتابه‌ها هستند. حاکم نارنجکی در دست دارد و خدمتکاران مطیع با پرتابه‌هایی در دست، در حال گرفتن فرمان برای انجام دسیسه‌اند. لوله‌ها نیز گویی منبعی برای تغذیه‌ی گفتمانِ حاکم و ابزار فشاری برای حفظ قدرت‌اند. 

برخی از آثار شیوا احمدی امروزه در مجموعه‌های موزه‌ی هنر متروپولیتن نیویورک، موزه‌ی آسیا سوسایتی نیویورک، گالری هنر خاکستری دانشگاه نیویورک، موزه‌ی هنر آسیایی سانفرانسیسکو، موزه‌ی هنر معاصر لس‌آنجلس، مؤسسه‌ی هنر دیترویت، موزه‌ی هنر دیپل شیکاگو، کتابخانه و موزه‌ی مورگان، مجموعه‌ی فرجام دبی، مجموعه‌ی شرکتی TDIC ابوظبی و مجموعه‌ی خصوصی شیخ محمد بن زید آل‌نهیان نگهداری می‌شوند. هم‌چنین احمدی در سال 1395 (2016) جایزه‌ی «ناشناس یک زن بود»⁽⁴⁾ و جایزه‌ی بنیاد پولاک‌ـ‌کراسنر⁽⁵⁾ را از آن‌ خود کرد.

پانوشت:

1. هنرمند در مصاحبه‌­ای درباره‌­ی کتابی که او را در دوران جنگ عراق و ایران به‌خود جلب کرده بود چنین می‌­گوید: «یکی از کتاب­‌هایی که در این مدت خواندم نسخه‌­ی فارسی «مزرعه حیوانات» جورج اورول بود. چیزی که من بیش‌ازهمه دوست داشتم، تمثیل و نحوه‌­ی پنهان شدن پیام و پیچیده شدن در لایه­‌ها و انتقال از طریق حیوانات بود.» برای کسب اطلاعات بیش‌تر: www.bombmagazine.org/articles/contradictions-and-tensions-shiva-ahmadi-interviewe

2. هانومان، هانومات یا هنونت یکی‌ از شخصیت‌های اسطوره‌ای هند است. هانومان پادشاه بوزینگان بود که در «حماسه­‌ی رامایانا» با راما پیمان می‌بندد و از یاران وفادار او می‌­شود.

3. هنرمند خود در این‌­باره می­‌گوید: رسانه­‌ی آب یک انتخاب آگاهانه است. آب (از جمله آب‌رنگ، جوهر یا اکریلیک) جاری و از کنترل خارج می­‌شود. شفاف، خوش‌خلق و صادق است. شما نمی‌توانید آب‌رنگ را پاک کنید یا به­‌راحتی روی آن نقاشی کنید. اگر اشتباهی مرتکب شوم، نمی‌توانم کاری در مورد آن انجام دهم؛ که آن را ترسناک اما درعین­‌حال هیجان‌انگیز می‌کند. فکر نمی‌کنم رسانه‌­ی دیگری وجود داشته باشد که بهتر از آب، ناپایداری را نشان دهد. برای کسب اطلاعات بیش‌تر مراجعه شود به:  www.bombmagazine.org/articles/contradictions-and-tensions-shiva-ahmadi-interviewed

4. "Anonymous Was a Woman" یک کمک‌هزینه‌ نامحدود به مبلغ 25000 دلار است که هرسال به ده هنرمند زن بالای 40سال، بر مبنای پیشرفت کاری آن‌­ها و به­‌منظور مقابله با تبعیض جنسی در دنیای هنر اهدا می‌­شود. عنوان کمک‌هزینه به خط­‌نوشته‌­ای در کتاب «اتاقی از آن خود» اثر ویرجینیا وولف اشاره دارد. این جایزه در سال 1996 در واکنش به تصمیم بنیاد ملی هنر مبنی‌بر توقف حمایت از هنرمندان منفرد آغاز شد. در جولای 2018، هنرمندی با نام سوزان آنتربرگ به‌عنوان بنیان‌گذار و سرمایه‌گذار جایزه معرفی شد. او تا قبل از سال 2018 ناشناس باقی مانده بود تا آثار هنری‌اش در چارچوب ارزش واقعی‌­‌شان، بدون تأثیرپذیری از مشارکت‌­های اجتماعی وی، ارزیابی شوند. این جایزه تابه‌امروز با رقمی بیش از 6.5میلیون دلار به 265 هنرمند تعلق گرفته است. برای اطلاعات بیش‌تر: www.anonymouswasawoman.org

5. بنیاد پولاک‌ـ‌کراسنر (The Pollock-Krasner Foundation) در سال 1985 با هدف ارائه‌ی کمک مالی به هنرمندان شاغل به وصیت لی کراسنر، نقاش اکسپرسیونیست انتزاعی آمریکایی و همسر جکسون پولاک، تأسیس شد. کراسنر تقریباً 23میلیون دلار پول نقد، اوراق بهادار و اثر هنری برای این بنیاد باقی گذاشت. این مؤسسه به هنرمندان در سطح بین‌المللی بر اساس «شایستگی هنری قابل تشخیص و نیاز مالی قابل اثبات» کمک‌های مالی ارائه می‌کند. برای مطالعه‌ی بیش‌تر: www.pkf.org/about

تصویر کاور و اسلایدر:

• www.metmuseum.org