سرنوشت اثری از اگون شیله؛ از تاراج نازی‌ها تا حراج

آبرنگی از اگون شیله (Egon Schiele)، که گمان می‌رود از غنائم نازی‌ها باشد، مهیای عرضه در حراج است. خانه‌ی حراج کریستیز لندن، که ارزش این اثر را بیش از یک‌میلیون دلار برآورد کرده است، اعلام داشت که عواید فروش آن با وارثان مجموعه‌دار هنری‌ای که در اردوگاه کار اجباری جان باخته است، سهیم خواهد شد.

آبرنگ «پسری در لباس ملوانی» (Boy in a Sailor Suit)، اثری از اگون شیله، قرار است ماه آینده در حراج کریستیز لندن عرضه شود. این خانه‌ی حراج میان فروشنده‌ی کنونی اثر و وارثان هنرمندی کاباره‌ای از وین، که روزگاری مالک این نقاشی بود، به توافقی تاریخی دست یافت. اثر «پسری در لباس ملوانی»، که در سال ۱۹۱۴ به قلم اگون شیله خلق شده و ارزش آن دست‌کم ۱.۳ میلیون دلار برآورد شده است، از جمله گنجینه‌های هنری فریتس گرونباوم (Fritz Grünbaum)، ، هنرمند برجسته‌ی کاباره و از چهره‌های یهودی فرهنگ وین بود. در آغازین سال‌های قرن بیستم، فریتس گرونباوم، با ذوقی سرشار و نگاهی ژرف، مجموعه‌ای ارزشمند از بیش از ۴۰۰ اثر هنری گردآورد؛ گنجینه‌ای که بازتابی از روح آزاد و سلیقه‌ی هنری کم‌نظیر او بود. این مجموعه‌دار فرهیخته، نه‌تنها به دلیل تبار یهودی‌اش، بلکه به‌سبب زبان تیز و نیش‌دارش نیز خشم نازی‌ها را برانگیخت. در یکی از اجراهایش، هنگامی که سالن در خاموشی فرو رفت، با طنزی برنده گفت:
«چیزی نمی‌بینم، حتی ذره‌ای! لابد از دل فرهنگ ناسیونال‌سوسیالیستی سردرآورده‌ام.»
او که بی‌هراس، زبان به نکوهش رژیم نازی گشوده بود، در سال ۱۹۳۸ به‌دست گشتاپو گرفتار آمد و سرنوشت، او را به تاریکی اردوگاه‌های مرگ کشاند. وی در سال ۱۹۴۱ در زندان داخائو، جان خود را از دست داد. وارثان، به یاری پژوهش‌گران دفتر دادستانی منهتن، بر این باورند که الیزابت، همسر فریتس گرونباوم، در سایه‌ی وحشت و اجبار، ناگزیر شد این گنجینه‌ی هنری را به‌دست مقامات نازی بسپارد. اما این تسلیم ناخواسته، او را از سرنوشت شومی که در انتظارش بود نرهانید؛ در سال ۱۹۴۲، او را به اردوگاهی مرگ‌بار تبعید کردند و آن‌جا، در غبار فراموشی و ستم، جانش را ستاندند.
میشل مک‌مولان (Michelle McMullan)، که ریاست حراج آثار سده‌ی بیستم و بیست‌ویکم کریستیز را در ماه مارس بر عهده دارد، این اثر را یکی از درخشان‌ترین آبرنگ‌هایی که تاکنون در اختیار داشته‌ است، توصیف می‌کند.
او بر این باور است که این نقاشی، هنرمندی را که نازی‌ها آثارش را «منحط» می‌خواندند، در اوج شکوه و نبوغش به‌تصویر می‌کشد. مک‌مولان هم‌چنین به ویژگی‌های ناتمام اثر، هم‌چون غیاب دست چپ، اشاره می‌کند و آن را عاملی می‌داند که «حس حرکت و خودانگیختگی را در اثر زنده می‌کند و بیننده را در سیالیت پرشور خطوط و رنگ‌ها غرق می‌سازد.»
تیموتی ریف (Timothy Reif)، از وارثان گرونباوم، در بیانیه‌ای مطبوعاتی چنین گفت: «این لحظه‌ای است برای پاس‌داشت عضوی از خانواده‌ی ما؛ هنرمندی آزاده، مجموعه‌داری فرهیخته، و مبارزی که بی‌باکانه در برابر تاریکی فاشیسم ایستادگی کرد.»

تصویر کاور و اسلایدر:

• antique-collecting.co.uk