«آرکانوم»؛ نمایشی از آثار رابرت راشنبرگ در نیویورک  

«نقاشی، هم با هنر و هم با زندگی مرتبط است و هیچ‌کدام از این‌ها را نمی‌توان از پیش تعیین کرد.»^(۱) (رابرت راشنبرگ)

گالری گِلَداِستون (Gladstone Gallery)، نیویورک در هم‌کاری با بنیاد رابرت راشنبرگ (Robert Rauschenberg Foundation) نمایشی از مجموعه‌آثار رابرت راشنبرگ (Robert Rauschenberg) (۱۹۲۵-۲۰۰۸)، هنرمند آلمانی‌الاصل نیویورکی، به‌نام «آرکانوم» (Arcanum) (۱۹۷۹) از تاریخ ۲۱ سپتامبر تا ۲ نوامبر ۲۰۲۴ برگزار می‌کند.

مجموعه‌ی «آرکانوم» شامل ۱۳ نقاشی‌ست که مملؤ از ارجاعاتی به اسرار دنیای مادی و معنوی هستند. در این آثار، لایه‌های رنگارنگ و پیچیده‌ی تصاویری از شمایل‌نگاری مذهبی، پدیده‌های طبیعی، فرهنگ عامه، نمودارهای نمادین و بناهای معماری به‌تصویر کشیده می‌شوند. این تصاویر از میان پرده‌های پارچه‌های طرح‌دار عبور می‌کنند و به هم می‌پیوندند. 
واژه‌ی «آرکانوم» از کلمه‌ی لاتین «arcanus» به‌معنای «راز» گرفته شده است؛ اصطلاحی که کیمیاگران برای توصیف توانایی‌های مواد زمینی به‌کار می‌بردند و عرفا برای اشاره به صحنه‌های نمادینی که در کارت‌های تاروت نمایان می‌شوند، از آن استفاده می‌کردند. نقاشی‌های این مجموعه به طبیعت تکه‌تکه‌ و لایه‌لایه‌ی تجربیات انسانی در قالب هنر اشاره دارند.

در اواخر دهه‌ی ۱‌۹۶۰، یک طالع‌بین به راشنبرگ توصیه کرد که به‌سوی آب و خورشید حرکت کند. او سفرهایی مکرر به کاپتیوا، فلوریدا را آغاز کرد؛ جزیره‌ای دورافتاده که درنهایت در سال ۱‌۹۷۰ خانه و استودیوی راشنبرگ به آن‌جا منتقل شد. او هم‌چنان مواد یافت‌شده و آماده را در آثار خود به‌کار می‌گرفت. اما پارچه، به‌عنوان عنصر کلیدی راشنبرگ در مجموعه‌ی «آرکانوم» او ظاهر شد. گرچه او پیش از این نیز از پارچه در آثارش استفاده کرده بود، اما نقاشی‌های جدیدش ملهم از پارچه‌های رنگینی بود که نظر این هنرمند را در بازدیدش از مرکز نساجی احمدآباد، هند در سال ۱‌۹۷۵ به خود جلب کرد. شمایل موجود در این پارچه‌ها با تکنیک انتقال با حلال وارد نقاشی‌های راشنبرگ شدند. در این روش یک منبع چاپی به حلال آغشته می‌شود، به صورت وارونه قرار می‌گیرد و تصویر از طریق فشار منتقل می‌گردد. تصاویر حاصل تکه‌تکه‌اند و از وضوح کمی برخوردارند. راشنبرگ با اضافه کردن شبکه‌ها و تورهای پارچه‌ای و هم‌چنین لایه‌های مداد، گواش و آب‌رنگ تصویر اولیه را کامل می‌کرد. این هنرمند تصاویر و تکنیک‌های دست‌ساز را در کنار تصاویر و تکنیک‌های ماشینی قرار می‌داد.

«برخورد راشنبرگ با مواد مختلف، کم‌ترمشابه رویکرد شکل‌گرایانه‌ی کوبیست‌ها و بیش‌تر به پیروی از روح دادائیستی در عبور از مرزهای متداول هنری بود... باوجود همه‌ی تجربیات غیر متعارف و سنت‌شکن، رابرت راشنبرگ تا پایان عمر خود هرگز نقاشی را رها نکرد و هم‌واره در کسوت یک نقاش باقی ماند. لیکن بیش از هر نقاش دیگری در سراسر قرن بیستم، در مفهوم و ماهیت این هنر پرسش و چالش ایجاد کرد. وی در اوج شهرت جهانی خود در سال ۱۹۶۴، نخستین هنرمند امریکایی بود که جایزه‌ی بزرگ بی‌ینال ونیز را به خود اختصاص داد.»^(۲)

پینوشت:
۱- علیرضا سمیع‌آذر، اوج و افول مدرنیسم، (تهران: نشر نظر)، ۱۳۹۵، ۱۸۱.
۲- علیرضا سمیع‌آذر، اوج و افول مدرنیسم، (تهران: نشر نظر)، ۱۳۹۵، ۱۹۲ و ۱۹۸.

تصویر کاور و اسلایدر:

• www.rauschenbergfoundation.org