«مشاهده‌گر و آرشیو حافظه»؛ منتخبی از آثار رقیه نجدی و ناصر بخشی در فاوندری دبی

گالری باوان تهران از همکاری اخیر خود با مرکز هنری فاوندری دبی و موزه‌‌ی آرشیو ناصر بخشی در تبریز خبر داد. این پروژه‌ که تحت عنوان «مشاهده‌گر و آرشیو حافظه» معرفی شده، به‌نمایش آثار مربوط به دوره‌های کاری مشخصی از دو هنرمند،‌ رقیه نجدی و ناصر بخشی پرداخته است؛ آثاری که رویکردی مشترک با محوریت حافظه‌ی جمعی و مستندنگاری ارائه می‌دهند و بر گردآوری منابع آرشیوی، الهام‌گیری و خلق اثر از آن‌ها تأکید دارند.

علاوه‌بر این، طی این پروژه منتخبی از گنجینه‌ی دائمی و آثار موزه‌ی آرشیو ناصر بخشی، به‌همراه تعدادی از آثار چاپی و نشریه این موزه به‌نمایش درآمده است.

رویکرد آرشیو محور در خلق آثار هنری، به پیشرفت مسیر کاری هنرمند در قالب ترکیبی از بیان شخصی و الهام از منابع تصویری گذشته می‌انجامد. در دهه‌های اخیر بسیاری از هنرمندان با به‌کارگیری این رویکرد، آثاری آفریده‌اند که هر یک نقطه‌نظری منحصربه‌فرد درباره‌ی فرآیند گردآوری مستندات و الهام‌ گرفتن از آن‌ها را ارائه می‌دهد. به‌علاوه، با دنبال کردن آرشیو آثار هر هنرمند در دوران مختلف کاری‌اش، می‌توان به درکی از چگونگی تغییرات و تکامل آثار و زندگی هنری آن‌ها دست یافت. 

در بیانیه‌ی این نمایش می‌خوانیم،

«حافظه‌ی جمعی، تصویر خودنگار هر جامعه است و ناظر، شاهد آن. کاوش در حافظه‌ی جمعی از طریق نگاه منحصربه‌فرد هنرمندان، رویکردی هنری به مقوله‌ی حافظه است که با لمس شخصی و فرآیند فکری خاص هر هنرمند آمیخته شده است. ناظر، به‌عنوان فردی جدا از شکل‌گیری و وجود حافظه‌ی جمعی در دهه‌های اخیر، به موضوعی در دست نظریه‌پردازان علوم سیاسی تبدیل می‌شود و تحت تحولات و کنترل‌هایی قرار می‌گیرد که در خدمت صاحبان قدرت است. در چنین شرایطی، هیچ ناظری جدا از بحث‌ها و رویدادها نخواهد بود؛ بلکه، کسانی که نظاره‌گرند، خود بخشی از این وقایع محسوب می‌شوند».

این پروژه با رویکردهای ذکر شده، برداشت‌هایی از حافظه‌ی جمعی هنرمندان معاصر را به ما ارائه می‌دهد؛ هنرمندان با در نظر گرفتن پیشینه‌های فردی خود، به بازگویی مسائل می‌پردازند و با استفاده از منابع تاریخی، می‌کوشند شکلی از هنر را خلق کنند که بازتابی از هویت ما یا مباحث مطرح‌شده است.

دو هنرمند حاضر در این نمایش، طی سال‌ها فعالیت خود علاوه‌بر بهره‌گیری از جهان هنر معاصر، زبان هنری خود را با تأکید بر بر حافظه‌ی جمعی سده‌های اخیر توسعه داده‌اند. پروژه‌ی «مشاهده‌گر و آرشیو حافظه» مجموعه‌ای منتخب از دست‌آوردهای هنری و آرشیوی این دو هنرمند را نمایش می‌دهد. در این نمایش، تصویری کلی از شیوه‌ی آن‌ها در مواجهه با منابع مستند تاریخی و نحوه‌ی ادغام آن در آثارشان قابل مشاهده است.

ناصر بخشی (متولد ۱۳۶۱، تبریز)‌ نقاش، کیوریتور، کارشناس فرش، مجموعه‌دار، آرشیویست و بنیان‌گذار موزه‌ی آرشیو ناصر بخشی است. این هنرمند تاکنون آثار خود را در نمایش‌های فردی و گروهی متعددی در در کشورهای مختلف دنیا به‌نمایش گذاشته و در ایران و بلژیک فعالیت‌های هنری زیادی داشته است.

 تمرکز اصلی ناصر بخشی در آثارش بر حافظه‌ی جمعی، پژوهش، مدیریت مجموعه‌ها و خلق آثاری است که بازتابی از رویدادها و مفاهیم تاریخی هستند. آثار او بازتعریفی از تاریخ و نگاهی انتقادی به وضعیت معاصر بشریت را ارائه می‌دهند.

رقیه نجدی (متولد ۱۳۶۱، تبریز) هنرمند معاصر، کارشناس فرش، فارغ‌التحصیل رشته‌ی نقاشی سنتی از دانشگاه تبریز و رشته‌ی پژوهش هنر از دانشگاه آنتورپ بلژیک است. این هنرمند علاوه‌بر شرکت در نمایش‌های داخلی و خارجی متعدد، از از بنیان‌گذاران و مدیران موزه‌ی آرشیو نیز محسوب می‌شود. او در آثار خود به مسائل اجتماعی ایران می‌پردازد و تلاش می‌کند عمق احساسات انسانی و استقامت آن‌ها را، به زبانی شخصی به تصویر بکشد.

 پالت رنگی گسترده و ترکیب‌بندی‌ها در آثار نجدی، عناصر قابل‌توجهی در به‌تصویر کشیدن لایه‌های زمان و نسبیت هستند. «گل‌ها» از موضوعات تکرارشونده و شاخص در نقاشی‌های او هستند که به امید، فمینیسم و گذرای زندگی انسان اشاره دارند. یکی از تکنیک‌های منحصربه‌فرد رقیه نجدی، تبدیل سوژه‌ها به نگاتیو است؛ به‌طوری که هویت آن‌ها را محو کرده و ارتباطشان با زمان و مکان مشخص را مخدوش می‌کند.

نمایش «مشاهده‌گر و آرشیو حافظه» با همکاری گالری باوان تهران، موزه‌ی آرشیو ناصر بخشی در تبریز و مرکز هنری فاوندری دبی از تاریخ ۵ فوریه ۲۰۲۵ افتتاح شده و تا ۵ مارس ۲۰۲۵ (۱۷ بهمن تا ۱۵ اسفند ۱۴۰۳) برپا خواهد بود. 

تصویر کاور و اسلاید:

• bavangallery.com