نگاهی به نمایش گروهی «فیگور‌ـ‌زمین» در گالری آب‌انبار لندن

نمایش گروهی «فیگورـ‌زمین» با حضور گروهی از هنرمندان اهل خاورمیانه، از تاریخ ۲۸ فروردین ۱۴۰۴ در گالری آب‌انبار لندن آغاز شده و تا ۴ خرداد (۱۶ آوریل تا ۲۴ مه ۲۰۲۵) ادامه خواهد داشت. 

محوریت این نمایش بر نظریه‌ی «گشتالت» استوار است؛ هریک هنرمندان حاضر در نمایش، با بیانی منحصربه‌فرد به بررسی رابطه‌ی ناپایدار میان «شکل» و «زمینه» در درک بصری و تاریخی پرداخته‌اند. وای.‌زی کامی و بابک کاظمی دو هنرمند ایرانی این نمایش هستند که آثارشان در کنار شیرکو عباس (Sherko Abbas)، پیو آباد (Pio Abad)، جنان العانی (Jananne Al-Ani)، صبا خان (Saba Khan)، عمر میسمار (Omar Mismar)، دیما سروجی (Dima Srouji) و اکرم زعتری (Akram Zaatari) به‌نمایش درآمده است.

با الهام از روان‌شناسی گشتالت (Gestalt Psychology)، نمایش «فیگورـ‌زمین» به چگونگی تأثیر هنر و تاریخ بر شکل‌گیری روایت‌ها می‌پردازد. آثار ارائه‌شده، مفاهیمی مانند نژاد، جنسیت، مهاجرت اجباری و عدالت زیست‌محیطی را در بستری هنرمندانه مورد بررسی قرار داده و به صداهای خاموش‌شده‌‌ در تاریخ‌های نانوشته اشاره می‌کند.​ این نمایش مخاطبان را دعوت می‌کند تا مرز میان دیده‌ها و نادیده‌ها را بازنگری کرده و روایت‌های غالب را به چالش بکشند.

بر اساس روان‌شناسی گشتالت، ادراک به‌معنای جداسازی است؛ مرز کشیدن میان «فیگور» و «زمین» ( یا به‌عبارتی زمینه)، آن‌چه دیده می‌شود و آن‌چه نادیده می‌ماند. اما ادراک هرگز ایستا نیست؛ مدام لرزان و متغیر است و تحت تأثیر زمینه، فرهنگ و توجه دگرگون می‌شود. این نمایش موضوع بی‌ثباتی ادراک را هسته‌ی مرکزی خود قرار داده و بررسی می‌کند که چگونه رابطه‌ی «فیگور‌» و «زمینه» برگرفته از حوزه‌هایی چون معماری، روان‌شناسی، رسانه و ادبیات است و به‌واسطه‌ی آن‌ها، معنا در دل روایت‌های تاریخی روشن یا مخدوش می‌شود.

از نقشه‌ی سیاه و سفید نولی (Nolli) از رم در قرن هجدهم گرفته تا تیترهای خبری که هرروز با آن‌ها مواجه می‌شویم و روایت‌هایی که بازگو می‌کنیم، «فیگور» و «زمینه» ساختاری دوتایی و سلسله‌مراتبی می‌سازند که تعیین می‌کند چه چیزی قابل خواندن شود و چه چیزی به سکوت رانده شود. اما اگر «زمین» (آن‌چه خاموش شده، به حاشیه رفته، ساخته‌نشده یا نادیده گرفته شده‌) به اندازه‌ی خود «شکل» اهمیت داشته باشد چه؟

هنرمندان این نمایشگاه از دیدگاهی منتقدانه با فرآیند تاریخ‌نگاری درگیر شده‌ و کوشیده‌اند عدم توازن موجود میان «فیگور» و «زمینه» را آشکار سازند؛ این هنرمندان خواستار در نظر گرفتن هر دوی این مفاهیم در کنار یک‌دیگر هستند. آن‌ها این موضوع قابل‌بحث را واکاوی کرده و دیدگاه‌هایی درباره‌ی نژاد، جنسیت، جابه‌جایی اجباری و بازپس‌گیری فضاها ارائه داده‌اند. بسیاری از آثار، به روایت‌های خاموش‌شده‌ی زمین صدا بخشیده‌اند، زمینی که بارها و بارها زیر سلطه‌ی نظام‌های کنترل‌گر و سرکوب‌گر بیش‌ترین خشونت‌ها را از سر گذرانده است. با بررسی این بی‌عدالتی‌های زیست‌محیطی و موضوعاتی از این دست،‌ نمایش حاضر به ضرورت رویارویی با آسیب‌های پنهان در سطح یا زیر سطح زمین اشاره می‌کند.

تصویر کاور و اسلاید:

• ab-anbar.com