یادداشتی بر اثری از چارلز حسین زنده‌رودی

این سلسله‌یادداشت‌ها در راستای معرفی آثار هنرمندان ایرانی واقع در گنجینه‌ی موزه‌ی هنرهای معاصر تهران تألیف شده است.

چارلز حسین زنده‌رودی (متولد 1316) در بیشتر کارهای اولیه‌ی خود به‌طور مستقیم از شکل‌های سقاخانه‌ای اقتباس می‌کرد. البته او به هیچ‌وجه به بازنمایی واقع‌گرا نزدیک نمی‌شد، بلکه با توجه به شکل موردنظر، سطح نقاشی را به سطوح هندسی مربع، مثلث، مستطیل و دایره تقسیم می‌کرد، به‌گونه‌ای که شکل در آن به خوبی پیاده شود. 

در این اثر زنده‌رودی شمای کلی بدن انسان را روی زمینه‌ای با رنگ برنجی با فرم‌های هندسی بازسازی کرده است. قسمت میانی بدن از به‌هم پیوستن یک مربع و سه استوانه که به‌جای دست‌ها و گردن قرار دارند شکل گرفته است. قسمت پاها و لگن نیز از ترکیب چند ذوزنقه ایجاد شده و همه‌ی این‌ها در کنار هم، پیکر آشنای انسان را تداعی می‌کنند. کل سطح نقاشی با فرم‌های هندسی درهم‌پیچیده و نقش‌های تزئینی که یادآور طرح اشیاء سنتی ایرانی است، پوشیده شده است. یکی از راهکارهای مهم برای جداسازی سطوح و بالا بردن امکان ادراک تصویر، استفاده از رنگ‌های متفاوت درخشان است. سطح انتهایی استوانه‌ها که در این پیکر نقش دست‌ها، پاها و گردن را بازی می‌کنند، با رنگ قرمز پوشانده شده است. انتخاب رنگ قرمز برای قسمت‌ انتهایی استوانه‌ها، جایی که انگار این شکل به انتها رسیده یا حتی قطع شده، تداعی‌کننده‌ی دست و پا و سر بریده است؛ همان‌چیزی که در باورهای دینی و مذهبی ایرانی نقش پررنگی دارد. 

سطح طاقی که در پس‌زمینه‌ی اثر قرار گرفته نیز به درگاه‌ها و طاق‌های قدیمی ایرانی شباهت دارد. بسیاری از سقاخانه‌های محلی و کوچک را در دل یک دیوار با همین فرم طاقی می‌ساختند و درون آن اشیاء و شمایل سقاخانه‌ای و بشکه یا شیر آبی قرار می‌دادند تا رهگذران از آب بنوشند، در آن شمعی روشن کنند، دعا کنند و حاجت بگیرند. حتی مربع‌های کوچک نیلی‌رنگ که کنار هم قرار گرفته‌اند و ردیف آبی‌رنگ پرنقش‌ونگاری که در چند قسمت از این طاق تکرار شده، یادآور کاشی‌کاری سقاخانه‌ها است. شاید این نوارهای سبز که در سمت چپ و راست و پایین اثر قرار گرفته نیز از پارچه‌های نواری سبزرنگی که مردم برای حاجت‌روا شدن به ضریح سقاخانه‌ها گره می‌زدند، الهام گرفته شده باشد. به این‌ترتیب آن‌چه که محصول کار پیشه‌وران، صنعتگران و همینطور زاده‌ی باورهای مردم عادی بود، دست‌مایه‌ی خلق آثار هنری قرار گرفته است؛ آثاری که با بهره‌گیری از فرم‌های عامیانه و سنتی، به‌دنبال پی‌ریزی شیوه‌ای انتزاعی اما ایرانی بود.

 
اثر «FK+Y-B42» با ابعاد 98.5 در 152 سانتی‌متر و کد اموال 2307 متعلق‌به گنجینه‌ی موزه‌ی هنرهای معاصر تهران است.