ایرج زند

سادگی در فرم، ایجاز و بی‌پیرایگی شاخص‌ترین ویژگی آثار ایرج کریمخان زند (۱۳۲۹-۱۳۸۵) هنرمند معاصر است. او با الهام از مفاهیم تغزلی، دنیایی ساده را در نقاشی‌ها و مجسمه‌های خود آفریده و با نگاهی مینیمال به فیگور انسان، طبیعت وجودی او را منعکس کرده است.

ایرج زند در تهران متولد شد و تحصیلات خود در رشته هنر را در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران زیرنظر استادانی از جمله محسن وزیری مقدم آغاز کرد. او مدتی پس از فارغ‌التحصیلی در سال ۱۳۵۴ به پاریس رفت و در دانش‌سرای عالی هنرهای زیبای بوزار در پاریس درسش را ادامه داد. در مدتی که در اروپا زندگی می‌کرد مطالعات بسیاری در زمینه تاریخ هنر داشت و آثار زیادی خلق کرد. یکی از شاخص‌ترین آثار ایرج زند در اروپا، نقاشی‌های دیواری کلیسای سنت پاول در کلیسای سنت ماری فرانسه است.

او پس از بازگشت به ایران از سال ۱۳۶۳ به تدریس هنر در دانشگاه‌ پرداخت و به عنوان عضو هیئت مدیره انجمن نقاشان ایران شناخته شد.

ایرج زند از هنرمندانی بوده است که تجربه ذهنی خود هنگام خلق هنر را مهم‌تر از نوع بیان و فرم اثر می‌دانست. او از اوایل دهه هفتاد مجسمه‌سازی را به صورت جدی آغاز کرد؛ فرم‌های پیچان، حرکات سبک و خطوط رها در آثار وی در هر دو متریال نقاشی و مجسمه امتداد می‌یابد به صورتی که به نظر می‌رسد مجسمه‌ها نیز از درون نقاشی‌ها به بیرون راه یافته‌اند. نمایش انسان، نه با تمرکز بر جزییات، بلکه در مفهوم کلی آن و به زبانی نمادین، همواره موضوع اصلی آثار این هنرمند بوده است.

مجموعه مجسمه‌های فلزی ایرج زند که از مهمترین آثار وی محسوب می‌شوند از فرم بخشیدن به صفحات نازک فلز یا در مواردی پلکسی گلاس خلق شده‌ است؛ او در این مجموعه از آثار خود، با شکل دادن به عناصر دوبعدی و ترکیب آنها با یکدیگر، احجامی سه‌بعدی آفریده است که با وجود نگاه کمینه‌گرا و نزدیک شدن به انتزاع نمی‌توان آنها را انتزاعی خواند. آنچه مجسمه‌های ایرج زند را قابل توجه می‌کند، بیان‌گری و هویت آنها در کمال سادگی و تجرید است.

ایرج زند در سال ۱۳۸۵ در سن ۵۶ سالگی بر اثر بیماری سرطان درگذشت. مدتی پس از فوت وی در سال ۱۳۸۷ کتاب «گزیده آثار ایرج زند» توسط نشر نظر به چاپ رسید.

نمایش‌های گروهی و انفرادی متعددی طی سالها در ایران و همچنین کشورهایی چون فرانسه، آلمان، کویت و پرتقال نقاشی‌ها و مجسمه‌های ایرج زند را به نمایش گذاشته‌اند. نمایش گروهی «با خاطرات دوست و استاد» که در سال ۱۳۹۴ در گالری هفت ثمر تهران برگزار شد تعدادی از آثار ایرج زند و برخی دیگر از هنرمندان از جمله طلیعه کامران، کیوان آزاد، حسینعلی ذابحی، سعید روانبخش، رضا یاراحمدی و چند هنرمند دیگر را به دیده مخاطبین گذاشت.

در سال ۱۴۰۰ بنیاد ایرج زند با مدیریت همسر و فرزند وی افتتاح شد. این بنیاد با برگزاری نمایشی گروهی تحت عنوان «در امتداد ایرج» که آثار دو نسل از هنرمندان معاصر را شامل می‌شد و همچنین نمایش آثار و فیلم‌هایی از زندگی ایرج زند، فعالیت خود را آغاز کرد. تعدادی از آثار این هنرمند در سالهای اخیر در حراج تهران و حراج ایام دبی حضور یافته و به فروش رفته است.