بیانیه‌ی نمایش:

در سال ۱۹۶۱، آمریکا اولین هومونید را به فضا فرستاد. سرنشین این سفر تاریخی، نه انسانی جسور، بلکه شامپانزه‌ای کوچک به نام «هام» بود. سفری که در زمینه‌ی رقابت تسلیحاتی و سیاسی دوران جنگ سرد، به عنوان نمادی از برتری طرف پیروز و البته تحقق میل دیرین انسان در راه برتری بر جهان و سودای تسلط بر طبیعت  در تاریخ ثبت شد. ///

این تجربه و بازتاب آن در ذهن یا بدن «هام» هرگز انتقال نیافت. او اولین پستانداری بود که اگرچه به جبر، اما فضای بیکران را لمس کرد و مواجهه با زمین را از جایی نو تجربه کرد. نمایش «هام» با نگاهی به این لحظه تاریخی و پرسش‌های پیرامون آن، به جستجوی آنچه در ذهن نخستین انسان‌ها نسبت به آسمان شکل گرفته،  می‌پردازد.

آیا آن‌ها زمانی که به گنبد آبی خیره بودند، به فکر سفر به آسمان‌ها می‌افتادند؟ آیا آن‌ها می‌توانستند زمین را از فاصله‌ای دور و از دریچه‌ی نگاهی دیگر تصور کنند؟ از این طریق این نمایشگاه مخاطب را به تماشای دیدنِ از دریچه‌ی نگاهی دیگری دعوت می‌کند. دیگریِ «هام» یا انسان نخستین.

در این نمایشگاه، آثاری از هنرمندان نسل‌های مختلف با هدف ایجاد فضایی میان اثر و مخاطب گردآوری شده تا از طریق این همنشینی، نگاه‌ها و دیدگاه‌های متنوع، مخاطب را به «تخیلِ تجربه‌ای تازه از منظر دیگری» دعوت کند.

مهرنوش کمند

در غیاب حضور انسانی تصور هر چیزی چونان هنر به بیهودگی و بی‌معناییِ تصور دریایی بدون آب می‌مانَد. هنر فقط و فقط در کرانه‌های گذار سوژه از جهانِ فرهنگی به زیست‌جهان صورت می‌بندد. آنگاه که چگونگیِ تجارب آفریننده از زمان یا فضا، بر رابطه‌ی میان خود و دیگران یا درک او از عینیات مادی اثر می‌گذارد و آن را در قالب ابژه‌ی زیبایی‌شناختی یا فیزیکیِ صرف به نحوی شماتیک صورت‌بندی می‌کند.

میان ذهن هنرمند و جهان بیرون، رابطه‌ای دیالکتیکی برقرار است، اما بیش و پیش از همه، روی‌آوردگی‌ای نزد آفریننده به‌مثابه‌ی سوژه‌ی انسانی وجود دارد که از طریق رسانه‌ی هنری به اثری عینی تبدیل می‌شود. جهانِ زیسته به منزل‌گاه آنچه به نحوی شهودی و بی‌واسطه در ژرفای وجود تجربه می‌شود، تنها به مدد پروای آدمی با/در عالم شکل می‌گیرد، پس تنها هنر انعکاس چارچوب آگاهیِ آفریننده‌ی آن است.

اگر هنر چیزی را به تماشا می‌گذارد که غالباً نمی‌بینیم، آن چیز بی‌گمان همان حقیقتی‌ست که در پسِ ماده‌ی برسازنده‌ی اثر در انتظار انکشاف می‌ماند. همان گسست‌های نامتعین یا خلاهای نامشخص که باز به یاری قرائت‌های مخاطب از اثر پُر می‌شوند. با تکیه بر چنین باوری، این همه در چشم سوژه‌ی انسانی، فارغ از منظرگاهی که اختیار می‌کند، از ژرف‌ترین پستی‌های زمین تا فرازین‌ترین نقطه‌های فضا که پای و چشم آدمی به آن‌ها رسیده و نظر انداخته، شکل می‌بندد.

هنر محل تجلی حقیقت بر انسان به یاری زیبایی‌ست، فرافکندن آن به هر چه جز انسان خطاست.

حمیدرضا کرمی