بیانیه‌ی نمایش:

«قرعه‌ی ساحران: کشف آتش» چیدمانی از آنیتا اسنفدیاری، شهرزاد جهان و مینو یل‌سهرابی در اتاق برق است. این پروژه که ماه‌ها در جریان بوده، همچون یک گردهمایی، هم‌گذاری و گفت‌وگو شکل گرفته است. هریک از این هنرمندان در شهری متفاوت کار می‌کنند؛ آنیتا در فرانکفورت، شهرزاد در تهران، و مینو در تبریز. آن‌ها در بهار امسال در تهران جمع شدند و برای این نمایش زمستانی برنامه‌ریزی کردند. این پروژه در ابتدا با الهام از نقاشی «جشن سده» (اثر سلطان محمد، بخشی از مجموعه‌ی نقاشی‌های شاهنامه‌ی شاه‌طهماسبی، حدود سال ۹۰۴ شمسی) آغاز شد، اما به تدریج وارد قلمروهای جدیدی شد.///

نقاشی «جشن سده» به جشن کهن سده اشاره دارد که به پاسداشت آتش و قدرت او در برابر تاریکی و سرما برگزار می‌شود. سرآغاز این جشن به هوشنگ، پادشاه اساطیری پیشدادی، نسبت داده می‌شود. بر اساس روایت‌های شاهنامه از تاریخ اساطیری، دوره‌ی حکم‌رانی هوشنگ مصادف بود با اکتشافات علمی گوناگونی که باعث بهبود کیفیت زندگی بشر شد. در روایت‌ها، فهرستی بلندبالا از فناوری‌ها، پیشرفت‌ها و کشفیات را به هوشنگ نسبت داده‌اند؛ از جمله کشف آهن و ابداع آهنگری، کار با فلزات و ریخته‌گری، توسعه‌ی فنون آبیاری، کشاورزی، اهلی‌کردن حیوانات و دام‌پروری، پارچه‌بافی و استفاده از پوست حیوانات برای تولید لباس. نقاشی «جشن سده» به طور خاص به کشف کاربرد چخماق و راه‌انداختن آتش اشاره دارد: «روزی هوشنگ مشغول پاییدن یک هیولا بود. او سنگی به سویش پرتاب کرد، اما هیولا به موقع گریخت. سنگ به صخره‌ای برخورد کرد و از این تصادم جرقه‌هایی شکل گرفت*». او فرصت را غنیمت شمرد و از این تصادف استفاده کرد: «همان شب، درباریان و حیوانات آن‌ها را جمع کرد و برایشان از قدرت و کاربرد آتش سخنوری کرد*».

در «قرعه‌ی ساحران: کشف آتش»، سه هنرمند نقاشی منتسب به سلطان محمد را به صورت یک چیدمان سه‌بعدی بازآفرینی کرده‌اند. رویکرد آن‌ها مملو از فنون ادبی مانند طنز و تمثیل و استعاره‌هایی است که در تار و پود روایت تصویری‌شان بافته شده. در مسیر گردهم‌آوردن اجزاء گفت‌وگو و چیدمان، کارماده و اشارات ضمنی آن‌ها مغلوب چنین رویکردی بوده است. در نقاشی مرجع، آتش هم به شکل استعاری و هم به صورت مستقیم، دلالت بر مرکز دارد. از این رو، در ابتدای کار این سه در تلاش بودند تا آتشی استعاری بسازند و ترکیب چیدمان را با قراردادن هر جزء دور آن به وجود آورند. اما هرچه در مسیر خود پیش رفتند، گردهم‌آمدن‌شان نیاز به وجود مرکز را زدود. تمرکزشان به تدریج از شخصیت‌های نقاشی، یعنی هوشنگ و همراهان درباری‌اش، عبور کرد و معطوف به اشیاء و زمینه و محیط، یعنی صخره‌ها، کوه‌ها، آسمان‌ها، درختان و گیاهان و گل‌ها شد. در این فرآیند، حاشیه و حواشی، جای خالی گرمای آتش را به اندازه‌ی کافی پر کردند.

همچنین، فاصله‌ی مکانی سه هنرمند و دشواری برپاکردن یک «جشن» و ساختن اجزاء مشترک بیشتر برای چیدمان، باعث شد تا ضمن پایداری همکاری آن‌ها، عاملیت هرکدام نقشی پررنگ از خود به جا بگذارد. چنین خصیصه‌ای هم‌زمان که یادآور سنت‌های نقاشی مینیاتور دوره‌ی سلطان محمد است، ضدیتی اساسی نیز با آن‌ها دارد. ضمناً، این رویکرد احساس نیک‌بختی حاصل از کشف ناگهانی را به عنوان جاذبه‌ای مشترک قلمداد می‌کند و آن را نه نتیجه‌ی تلاش فردی، بلکه عاقبتِ ظهور امری نو از بابت انگیزه‌ای جمعی می‌بیند.

با این که ترکیب‌بندی چیدمان و اجزاء آن در آغاز با الهام از ترکیب‌های نقاشی «جشن سده» شکل گرفتند، تصور این سه آن‌ها را به قلمرویی نو و تصویری معوج اما خیال‌انگیز کشیده است. با پیمودن مسیری شامل مرکززدایی، کشف و بازتعریف مرکز، «قرعه‌ی ساحران: کشف آتش» سه نقاشی معلق را به نمایش می‌گذارد که دیگر اجزاء حول آن‌ها تعریف می‌شوند. هریک از نقاشی‌ها منظری از هویت و بینش یکتای هرکدام از سه هنرمند است و به گفت‌وگوهای درونی و الهامات آن‌ها می‌پردازد. این سه نقاشی بر محور و بستر و روایتی همگرا قرار نمی‌گیرند، بلکه صرفاً اشاراتی به گردهم‌آمدن سه هنرمند و تبادل نگاه آن‌ها دارند. بنابراین، با وجود اشتراکات فرمی، هریک از آن‌ها در راستای سبک، بیان، انتخاب‌های منحصربه‌فرد، روایت‌ها و رویکردهای هرکدام از هنرمندان است.

در ادامه‌ی این سه نقاشی، هریک از این سه هنرمند، ضمن همکاری در طراحی چیدمان، اجزاء و قطعات دیگری برای نمایش ساخته است. سفر آنیتا در همراهی دو نقاشی است که ویژگی‌های انسانی و دست و پا پیدا کرده‌اند و در گوشه و کنار فضا لم داده‌اند. جعبه‌های نقاشی‌شده‌ی شهرزاد و مینو هم در کنج یا سر راه جا خوش کرده‌اند. درست مثل نقاشی‌ای که مرجع اولیه‌ی این چیدمان بوده، نقاشی‌ها و عناصر دیگر با هم و با فضا ارتباط می‌گیرند و به گفت‌وگو می‌نشینند. با چنین زمینه‌ای، اتاق برق و معماری و شکل آن در کنار عناصر دیداری و کاربردی‌اش، ظرفی کنش‌گرا برای ترکیب‌بندی و بازآفرینی چیدمان «قرعه‌ی ساحران» می‌شود. هم‌چنان‌که در نقاشی، هوشنگ جشنی برپا می‌کند و افراد و حیوانات و موجودات ماورایی و اختراعات و اکتشافاتش را گرد هم می‌آورد، «قرعه‌ی ساحران» نیز ساختار و ترکیبی زنده، پرشور، وهمی و زیرکانه به نمایش می‌گذارد.