بیانیه نمایش :

عکس های مضحکه

پژوهشی در عکس‌های طنز دوره ی قاجار

زمانی که لوئی ،داگر هنرمند و مخترع فرانسوی در سال ۱۸۳۷م نخستین عکس خود را با روش داگرئوتیپ در پاریس تولید کرد تصور نمی‌شد تنها چند سال بعد، عکاسی در ایران با کوشش عکاسان ایرانی به چنان درجه‌ای از پیشرفت و گسترش برسد که در کمتر کشوری در خاورمیانه می‌توان مشابه آن را سراغ گرفت. با آغاز عصر ناصری عکاسی در ایران؛ در سایه حمایت، دربار جای خودش را در میان هنرهای تصویری که جایگاه حقیقی آن بود باز کرد و بر دیگر رسانه‌های هنری همچون نقاشی چاپ سنگی کاشی کاری و ... نیز تاثیر شگرفی گذاشت. اما آنچه داستان عکاسی در ایران عصر قاجار را مهم می‌کند تجربه‌گرایی عکاسان و شکل‌گیری گونه ژانرهای تازه‌ای بود که در طبقه‌بندی فرم شناسانه تاریخ عکاسی جهان قابل مطالعه و تجزیه و تحلیل است یکی از این ژانرهای نو، عکاسی طنز و مضحکه بود که در بیشتر موارد توسط عکاسان درباری و در فضاهایی چون کاخ گلستان و دیگر باغ‌ها و خانه‌های اشراف و اعیان انجام شده است.///

در همین راستا و با نگاهی به مجموعه عکس‌های باقی‌مانده از میانه‌ی عصر ناصری حدود ۱۵۰ سال پیش می‌توان آرام آرام شکل گیری جریان‌های نو در عرصه‌ی عکاسی ژانر را مشاهده کرد. در این میان سهم عکاسانی همچون آقارضا عکاس باشی حسینعلی ،عکاس میرزا احمد عکاس باشی و میرزا ابراهیم عکاس باشی ... در فاصله دو دوره ناصری و مظفری در ثبت و ضبط عکس‌هایی با مضامین طنز و مضحکه بیش از دیگران قابل بررسی است و تلاش‌های ایشان را می‌توان سرآغاز سبکی نو در زمینه‌ی عکاسی در دوره ی قاجار به شمار آورد. نمایشگاه پیش رو بخشی از پروژه‌ی پژوهشی‌ایی است که می‌کوشد تا سبک‌ها و بخش‌های کمتر شناخته شده‌ی عکاسی ایران در دوران قاجار را معرفی و مطالعه کند مجموعه عکس‌های ارائه شده در این نمایشگاه با تمرکز بر نمونه عکس‌های طنز با محوریت انسان عکاسی پرتره گزینش شده و در میان این تصاویر؛ می‌توان اندیشه و سلیقه‌ی عکاسان خوش ذوقی را دید که به دور از رسم معمول و عُرف جامعه به آفرینش و ثبت لحظاتی فراواقعی و غیرمتعارف از زندگی روزمره‌شان پرداخته‌اند و مسیری تازه را در کار با دوربین و رسانه عکس پیش روی مخاطب می گذارند. هرچند نباید فراموش کرد که این تصاویر در زمان‌های ثبت شده‌اند که ژانر عکاسی طنز نه فقط در ایران بلکه در سطح بینالمللی نیز مسیری تازه و ناشناخته بود و از این نظر دستاورد کار آنان همچنان تا امروز درخور ستایش است.

محمدرضا طهماسب پور کیانوش معتقدی