درگذشت سوزی گَبلیک؛ نویسنده، نظریه‌پرداز و منتقد هنری

سوزی گَبلیک (Suzi Gablik)، نویسنده، نظریه‌پرداز و منتقد هنری که به مدرنیست‌ها می‌تاخت، 7 مه 2022 در 87 سالگی در خانه‌ی خود جان سپرد. به‌ گفته‌ی یکی از دوستانش، او مدت‌ها بود که از نارسایی احتقانی قلب رنج می‌برد. شهرت گَبلیک برآمده از انتقادهای تندوتیزی بود که به راه‌و‌روش هنرمندان مدرنیست وارد می‌کرد. او در نوشته‌های خود به چالش‌هایی می‌پرداخت که بتواند به‌واسطه‌ی آن‌ها خط‌ِمشی جدیدی را ایجاد کند؛ روشی که اندیشه‌مند باشد و مفاهیم عمیقی را دربرگیرد. سوزی گبلیک در 26 سپتامبر 1934 در نیویورک متولد شد. از کودکی همراه پدرش از موزه‌های مختلف دیدن می‌کرد و در محیط اجتماعی پرشوری بزرگ شد. در نوجوانی برای تحصیل در رشته‌ی نقاشی به کالج بلک‌ ماونتِین (Black Mountain College) رفت. 

از همان‌ابتدا به‌عنوان کسی شناخته شد که پیشنهادهای پیشرویی مطرح می‌کرد؛ پیشنهاداتی که به‌واسطه‌ی آن‌ها بتواند هنر را به مسیری غریب سوق دهد که پیش از این ناشناخته بود. او که از دانشجویان رابرت مادرول (Robert Motherwell) بود، تحصیلاتش را در کالج هانتر (Hunter College) لندن ادامه داد. زمانی که 25 سال بیش‌تر نداشت، آثار نقاش سوررئالیست بلژیکی، رنه مَگریت (Rene Magritte) را مطالعه کرد و مادامی که در اتاق زیرشیروانی خانه‌ی این نقاش زندگی می‌کرد، اولین رساله‌ای را نوشت که منحصراً به آثار مَگریت می‌پرداخت. پس از آن در سال ۱۹۶۶ به لندن رفت و همراه جان راسل (John Russell) نگارش کتابی را آغاز کرد که سعی داشت پاپ آرت (Pop Art) را از دیدگاه دیگری بررسی کند. «بازتعریف پاپ آرت» (Pop Art Redefined) که در ۱۹۶۹ منتشر شد، نه‌تنها نتیجه‌ی شیفتگی این‌دو به یکدیگر بود، بلکه به گفته‌ی خود گَبلیک، رویکرد متفاوتی داشت:

«[این اثر] با تمام کتاب‌هایی که پیش از این وجود داشت، فرق می‌کرد. نوشتن این کتاب برای‌مان خوشایند و تا حدی گیج‌کننده بود که مسحورمان می‌کرد.»

او دانشجوی جسور و بی‌پروایی بود که در ابتدای حضور و فعالیت در محافل هنری، مدافع مدرنیسم بود و از هنرمندان این جنبش حمایت می‌کرد. زمانی هم به‌عنوان یک هنرمند به مدرنیسم اعتقاد داشت؛ اما تحت‌تأثیر جریان جهان هنر به مخالفت با نگاه مدرنیست‌ها برخاست. گبلیک در دهه‌های 50 و 60 با هنرمندان مطرحی هم‌چون رابرت راشنبرگ (Robert Rauschenberg)، جَسپر جونز (Jasper Johns) و رِی جانسون (Ray Johnson) مراوده داشت. او خودش را در نقطه‌ی مرکزی این روابط می‌دید؛ اما در پایان دهه‌ی 60 به نوشتن از مسائلی رو آورد که موجب رنجش بسیاری از دوستان هنرمندش شد. بااین‌حال افسوس نخورد و به راهش ادامه داد.

او ۱۵ سال به‌عنوان خبرنگارِ مقیم لندنِ آرت‌این‌امریکا (Art In America) به سرتاسر دنیا سفر کرد و مطلب نوشت. یادداشت‌های او طرح مسائل چالش‌برانگیزی بود که در دنیای هنر مدرنیست‌ها مطرح می‌شد. این مطالب که بین دهه‌های ۷۰ تا ۹۰ انتشار می‌یافت، در جهان هنر نیویورک جنجال‌برانگیز شد و موضوعاتی را پیش کشید که پایش را از جغرافیای امریکا فراتر گذاشت. چنان‌چه یکی از نزدیکان او معتقد است:

«گَبلیک استعداد تحسین‌برانگیزی داشت و هنرمندان زیادی از حمایت‌های معنوی او سود بردند. او در ازای این پشتیبانی، درخواست کوچکی داشت: یافتن فرصتی برای جذب ایده‌هایی از حوزه‌ی فرهنگ که بتواند عمیق و بی‌انتها مطالعه‌شان کند.»

گَبلیک با نوشتن سه مجموعه کتاب، منش و اخلاقیات هنر مدرنیسم را به‌طور خستگی‌ناپذیری موشکافی کرد و از مبحثی سخن گفت که در آن زمان موردتوجه نبود: هنر باید بتواند اجتماع را تغییر دهد و به محیط پیرامونش حساس باشد. کتاب‌های او عبارتند از:

• «آیا مدرنیسم شکست خورد؟» (Has Modernism Failedـ 1984)
• «بازآفرینی هنر» (The reenactment of Artـ 1991) 
• گفت‌و‌گوهایی پیش از به‌اتمام‌ رسیدن (Conversations Before the End of Timeـ 1995)

اندیشه‌های سوزی گَبلیک تنها به نقد، نظریه‌پردازی و سخنرانی محدود نمی‌شد. او فعال دغدغه‌مندی بود که گرچه مخالف‌های بسیاری داشت، توانست مسیر جدیدی را در خلق و ارائه‌ی اثر هنری معرفی کند. راه‌وروش او از حدود شناخته‌‌‌‌‌‌‌‌شده‌ی هنر فراتر رفت و سویه‌های فلسفی، فرهنگی و سیاسی هنر را پیش کشید.

منابع:

• www.artnews.com/art-news/news/suzi-gablik-dead-1234628437/amp
• www.legacy.com/us/obituaries/roanoke/name/suzi-gablik-obituary?id=34733528