«بیهودگی‌های آشنا»: نمایش آثار مسعود سعدالدین در پروژه‌های ۰۰۹۸۲۱

در روزهای ۲۳ ارديبهشت تا ۳ خرداد ۱۴۰۱ پروژه‌های 009821 میزبان نقاشی‌های مسعود سعدالدین با عنوان «بیهودگی‌های آشنا» بود. این گالری به نمایش، بازتولید و تولید نسخه‌های محدود از آثار هنرمندان و انتشار کتاب‌های گفت‌وگو با هنرمندان معاصر به دو زبان انگلیسی و فارسی می‌پردازد. هم‌زمان با رونمایی کتاب، یک یا چند اثر اصل همراه با برخی از آثار بازتولیدشده‌‌ی هنرمند به‌نمایش درمی‌آید. بنابر روال گالری، در نمایش «بیهودگی‌های آشنا» علاوه‌بر بوم‌های نقاشی (چند اثر اصل و چند اثر بازتولید‌شده) و مجموعه‌ای از طراحی‌های هنرمند، از کتاب «بیهودگی‌های آشنا» (گفت‌وگوی علی نصیر با مسعود سعدالدین) رونمایی شد. 

مسعود سعدالدین (۱۳۳۵‌) در سال ۱۳۵‌۹ در مقطع کارشناسی نقاشی از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و در سال ۱۳۶۳ به آلمان مهاجرت کرد. گرچه او را به‌عنوان هنرمندی فیگوراتیو می‌شناسیم و آثارش در ارجاع به عکس‌های گرفته‌شده از سوژه‌های نقاشی بیانی واقع‌گرایانه دارند، اما این واقعیت از پستوهای ذهن هنرمند گذر کرده و چون نظامی از نشانه‌های زبانی بر بوم نشسته است. نظامی نشانه‌ای برای بیان اندیشه‌ها و دیدگاه هنرمند درباره‌ی جهان هستی که بیانی جهان‌شمول داشته و این قابلیت را دارد که با مخاطبان مختلف از فرهنگ‌های متفاوت وارد گفت‌وگو شود و محصور در مرزهای فرهنگ مبداء یا مقصد نباشد.  

انسان معاصر و موقعیت او، عنصر مرکزی بوم‌ها و قاب‌های طراحی نشسته بر دیوار نمایش «بیهودگی‌های آشنا» است. انسانی که گرانیگاه همه‌ی مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و علمی است و درصدد است تا خودبنیادانه، نظم و نظام طبیعت را در دست بگیرد و به تغییر و تصرف در آن بپردازد.

هایدگر رخداد بنیادین عصر مدرن را فتح جهان توسط تصویر می‌دانست. عصر تصویر جهان دورانی است که همه اشیا و موجودات، حقیقت وجودی خود را از انسان کسب می‌کنند. انسان در این عصر به مرکز نسبت‌های عالم تبدیل شده و با محاسبه کردن و ساختن و تفکیک کردن، درصدد فتح جهان و تغییر آن است؛ هرچند که برای آینده عزمی قاطع ندارد.

انسان‌های تصویر‌شده در نقاشی‌های سعدالدین نیز در فضایی بسته و فرایندی کند در حال انجام عملی مبهم و نامعلوم‌اند. آن‌ها «بازیگران‏» و «نظاره‌گران‏» صحنه‌ی وجودند و نظاره‏‌گری‌شان خبر از وجود موانع و مشکلات و تعارضاتى اساسى بر سر راه دارد. در آثار او در صحنه‌های به‌ظاهر آشنا و واقعی، ابهامی سایه افکنده است و عمل انسان‌ها در شکل‌گیری این ابهام نقشی اساسی دارد. گویی در آثار او زمان برای لحظه‌ای متوقف شده و تصویری ثبت گردیده است؛ تصویری پیش از وقوع رخدادی که هیچ‌گاه بر مخاطب آشکار نمی‌شود.

زنی چشم‌دوخته به نقطه‌ای نامعلوم؛ مردی جوان با شلوار تیره و آستین‌های سفید و کتابی به دست، محصور در میان داربست‌های چوبی؛ زن و مردی با دو چوب در دست، غرق شده در جهان خود، شخصیت‌های مبهم نقاشی‌های مسعود سعدالدین هستند. بیننده حین مشاهده‌ی این افراد دچار احساس دوگانه‌ای می‌شود؛ در عین نزدیکی با سوژه‌های نشسته بر بوم، آن‌ها برای مخاطب غیرقابل درک‌اند و فاصله‌ی خود را با او حفظ می‌کنند. 

خط نگاه افراد، آن‌چه بدان می‌نگرند و تفکر پشت هر عمل برای بیننده ناشناخته باقی می‌ماند و تداخل میان آن‌چه آشکار است، آن‌چه تعبیر می‌شود و آن‌چه مبهم است، عدم قطعیت معنا را رقم می‌زند.

اما در نهایت نه معنای نهفته در سوژه‌های نشسته بر بوم و عدم روایت یا روایت‌گری‌شان، که شیوه‌ی نقاشی‌های هنرمند است که نگاه مخاطب را به خود جلب می‌کند و همان‌گونه که احمدرضا دالوند سال‌ها پیش نگاشته بود: «سعدالدین در هیچ‌كدام از آثارش سعی نكرده است تا به ضرب و زور «سوژه» چیزی را برای ما خواستنی‌تر یا قابل فهم‌تر كند. شیوه‌ی كار او، مانند پیشنهادی تازه برای نمایش مضامینی همیشگی است. آن‌چه كار او را ممتاز می‌كند ارائه‌ی «نگاه» تازه‌ای است كه می‌تواند به توسعه‌ی آفاق نوینی در نقاشی معاصر ما بینجامد. او نه‌تنها چیزی را روایت نمی‌كند، بلكه سعی می‌كند تا به ما نشان دهد كه حتی «نقاشی» هم نمی‌كند. او دلش می‌خواهد كه ما باور كنیم كه این‌ها «ایده»اند نه نقاشی!»^(۱).

پانوشت:

۱. احمدرضا دالوند (۱۳۸۵‌)، «نقدی بر آثار مسعود سعدالدین؛ در بند آن نباش که مضمون نمانده است»، روزنامه ایران، سه شنبه ۲۴ بهمن ۱۳۸۵‌، شماره ۰۳۵۷‌.

تصویر کاور و اسلایدر:

• darz.art