مروری بر نمایش «انگار که هیچ‌کدام از ما قبلاً اینجا نبوده‌ایم» ایمان راد

نمایشی از آثار ایمان راد، هنرمند ایرانی ساکن امریکا، با عنوان «انگار که هیچ‌کدام از ما قبلاً اینجا نبوده‌ایم» از بیست‌و‌یکم بهمن‌ماه ۱۴۰۰ در گالری جاش لیلی شهر لندن گشایش یافت و تا بیست‌ویکم اسفندماه ادامه داشت. این نخستین نمایش انفرادی هنرمند در شهر لندن بود.

مجموعه‌ی «انگار که هیچ‌کدام از ما قبلاً اینجا نبوده‌ایم» شامل نُه نقاشی پشت‌شیشه و چهار نقاشی روی بوم است. ایمان راد جغرافیای تصویری وسیعی دارد؛ او از فرهنگ عامه‌ی ایران، نقاشی قاجاری، کامیون‌نویسی‌های پاکستان و آسیای میانه، سنت نقاشی مغولی و در نهایت تصاویر اینترنتی و حاضرآماده در فضای وب بهره می‌برد. اما با وجود این گستره‌ی وسیع، آن‌چه در آثار او قطعی‌ست، خلق تصاویری غیرغربی‌ست! نقاشی‌های او بیش از این‌که محصول تأمل بر هنر ایران باشند، حاصل نگرش در یک حوزه‌ی فرهنگی مشخصند؛ نه کشور یا مکتب و دوره‌ای خاص. 

استفاده از تکنیک نقاشی پشت‌شیشه در عمده‌ی آثار این نمایش، انتخابی جذاب و قابل‌تأمل است. نقاشی پشت‌شیشه نه آن‌قدر کهن است که از قدمت آن شگفت‌زده شویم، نه آن‌قدر جدید است که به آن بی‌توجه باشیم. تکنیکی که حوالی دوران زندیه در ایران رواج پیدا کرد، در عصر قاجار به اوج شکوه رسید و به‌سرعت افول کرد و در دوران پهلوی به‌شکلی صرفاً تزئینی به خانه‌ها‌ی طبقه‌ی متوسط راه یافت. شیوه‌ی کار نقاشی پشت‌شیشه لایه‌لایه و معکوسِ نقاشی معمول است؛ به این شکل که کار از لایه‌ی جلویی تصویر آغاز می‌گردد و پس‌زمینه آخرین لایه‌ای‌ست که کشیده می‌شود. این ترتیبِ معکوس که در پشتِ شیشه کشیده می‌شود، حس‌وحالی متفاوت از نقاشی ایجاد می‌کند؛ ولی دشواری اجرا و نگهداری سخت، منجر به کم‌رونقی این هنر شده است.

ایمان راد در مجموعه‌ی اخیر خود با این شیوه نقاشی‌هایی یک، دو و چهار لتی کشیده است که روی قاب آن‌ها نیز فرم‌های تزئینیِ تکرارشونده به چشم می‌خورند. او برای نقاشی‌های پشت‌شیشه چهار فرم اصلی داشته که با تغییر در رنگ‌شان بر تعداد آثار نهایی افزوده است. این نوع برخورد او بی‌شباهت به هنرمندان پاپ مثل اندی وارهول نیست. رنگ‌های پرحرارت و تخت، پرنده‌ها، کاسه‌های گل‌سرخی، میوه‌ها و نقوش تزئینی، عناصر اصلی آثار این مجموعه‌اند که برخی با نام و برخی بدون عنوان بر دیوار رفته‌اند.

نام‌گذاری برخی از آثار این نمایش کاملاً توصیفی‌ انجام شده و زیر یک عنوان کلی قرار گرفته‌اند؛ مانند نقاشی اکریلیکی‌ایِ روی بومی به اندازه‌ی ۲۴۷ در ۱۲۵ سانتی‌متر با عنوان کلی: «خانه ساکت است و جهان آرام» و به نام: «کاسه‌ای از انگورهای مخملی». در این نقاشی روی میز چوبی قرمزرنگی یک کاسه‌ی گل‌سرخی و انبوهی از انگور بنفش (آبی مخملین) را می‌بینیم که پرنده‌ی عظیمی روی انگور‌ها نشسته و سر بر آن‌ها فرو برده است. پس‌زمینه فرمی مشابه ابروباد نارنجی‌رنگ دارد.

آثار ایمان راد را به‌خصوص با توجه به عناوین آن‌ها می‌توان تعبیر کرد؛ مثلاً از فراغت پرنده‌ها گفت، از سرخوشی رنگ‌ها یا جهان مستقل و خیال‌انگیز آثار... اما ترجیح من خیرگی به فرم است؛ فرم‌هایی متأثر از تاریخ تصویری‌ِ مشخص، تکنیک‌ دیدنی و جذاب و همین‌طور رنگ‌هایی خیره‌کننده. اساساً بهترین راه مواجهه با آثار ایمان راد تماشاست. بدون حرف و حدیث باید از دیدن‌شان حظ برد. او در تصویر کاربلد و جدی‌ست و با وام‌ گرفتن و البته وفاداری به تصویر شرقی، جهان تصویری خودش را می‌سازد.

با این‌که در این مجموعه اشاراتی ما را به فضایی رهنمون می‌کنند و آن اوایل عصر قاجار است، اما درعین‌ِحال پس از عمیق شدن در آثار، حقیقتاً انگار که هیچ‌کدام از ما قبلاً اینجا نبوده‌ایم!

تصویر کاور و اسلایدر: 

• www.joshlilley.com