نگاهی به نمایش گروهی «کاغذ: میدان مکاشفه» در گالری باوان

سالیان سال است که کاغذ با انواع ضخامت‌ و بافت‌، به‌عنوان بستری مناسب برای خلق آثار هنری چون نقاشی، طراحی و خطاطی به کار می‌رود. میزان فشردگی بافت یا شیوه‌‌های مختلف ساخت این ماده، آن را برای استفاده از کارماده‌های متنوعی چون مداد، زغال، جوهر، آب‌رنگ و... کارآمد می‌کند. اما این ماده‌ی سنتی که از گذشته تابه‌امروز بر قابلیت‌های هنری آن افزوده شده است، امروزه نه‌تنها به‌عنوان بستری برای خلق آثار، که در ساخت احجام و فرم‌ها در آثار بصری با تکنیک کلاژ نیز کاربرد زیادی دارد؛ چرا که ظرافت، ضخامت و حتی شکنندگی این ماده، به ویژگی‌های تصویری آثار تجسمی می‌افزاید.

در واقع کاغذ در دوران معاصر علاوه‌بر این‌که ماده‌ای برای ثبت تصویر است و فرآیند گنجاندن و انتقال معنا بر آن صورت می‌گیرد، خود تبدیل به کارماده‌ شده است تا با جنسیت و شیئیت خاص خود، قابلیت‌های دیگری را نیز نشان دهد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کاغذ، امکان کار کردن با دست و انعطاف‌پذیری است که از دیرباز تاکنون به هنرمندان در بیان اندیشه با رویکردهای مختلف یاری رسانیده است.

گالری باوان از 29 بهمن تا 23 اسفندماه 1400 میزبان نمایش گروهی «کاغذ: میدان مکاشفه» به انتخاب و گردآوری بهرنگ صمدزادگان بود. در بیانیه‌ی این رویداد آمده که:

«این نمایش شامل قطعاتی با رویکردها و موضوعات بصری گوناگون، متعلق به هنرمندان گروه‌های سنی و پیشینه‌های مختلف است و انباشته‌ای از قطعاتی است که همگی به‌نوعی این تصور را به وجود می‌آورند که بر روند کار تأکید دارند. زمانی که برای ساختن این  قطعات سپری شد، فرآیند تفکر، تمرین و مداومت هنرمندان در خلق آثار با مکاشفه همراه بوده است.»

هنرمندان این نمایش، مریم اسپندی، مجتبی امینی، شیده تامی، ترلان تبار، نوا ثابت‌ایمانی، پارمیس حکیمی، مصطفی دره‌باغی، سما رحمانی، میترا سلطانی، پیمان شفیع‌زاده، حسین طادی، شیما فراهانی، طرلان لطفی‌زاده، کیمن مه‌آبادی، سحر نهاوندی‌نژاد و نوید عظیمی از قابلیت‌های کاغذ برای خلق آثار هنری و بیان شخصی خود استفاده کرده‌اند.

در این نمایش طیف متنوعی از آثار دو‌بُعدی با رسانه‌های طراحی با جوهر و مداد، نقاشی با تکنیک کلاژ، ترکیب مواد و منوپرینت تا حجم‌های کاغذی، چیدمان و ویدیوآرت ارائه شده است. به‌منظور هماهنگی همه‌جانبه‌ی مفاهیم با کارماده‌ی به‌کاررفته یا رسانه‌ی موردنظر، گاه از کاغذ با روش‌هایی غیرقابل‌پیش‌بینی استفاده شده است تا مخاطب را با جسم یا فیزیک این ماده روبه‌رو کند. چنان‌چه این آثار به‌صرف استفاده از کاغذ به نتیجه‌ی نهایی رسیده و این کارماده را تنها گزینه یافته‌اند. 

تقسیم‌بندی فضای گالری به چیدمان قابل‌توجه آثار انجامیده است؛ اما در نگاه کلی، آشکارگی قابلیت کاغذ در آثار این نمایش، از طریق نحوه‌ی به‌کارگیری کاغذ توسط هر هنرمند صورت گرفته است. استفاده از تکنیک کلاژ و ترکیب آن با دیگر مواد نیز مشهود است. هم‌چنین کاغذ به‌عنوان کارماده‌ی اصلی این آثار، کارماده‌های هماهنگ با خود را می‌طلبد تا رنگ و جوهر و مداد، تکمیل‌کننده‌ی ایده و تصویر هنرمند باشند. فارغ از تصویر و مفاهیم مستتر در آثار، امکانات کاغذ از جمله انعطاف‌پذیری، سبکی، ظرافت و حتی آسیب‌پذیری آن، به ایجاد بافت‌های تصادفی و جلوه‌های تصویری منحصر‌به‌فرد انجامیده است.

به بیان‌ دقیق‌تر استفاده، به‌کارگیری و آزمایش در روند خلق اثر با کاغذ در نمایش «کاغذ: میدان مکاشفه»، بهانه‌ای‌ست برای بیان حرف اصلی؛ و اعمالی چون تا کردن، چسباندن، پاره کردن و جویدن این ماده، در این مجموعه هم‌راستایی ایده‌ی کلی نمایش با مواد را نیز نشان می‌دهد. از طرفی فرآیند کار با کاغذ در آثار ارائه‌شده، با تأکید هنرمندان بر جنسیت قابل‌درک این ماده، به ساده‌سازی، خلوت‌گرایی و کمینه‌گرایی دامن زده است. گویی رویکرد اصلی این نمایش متوجه تصویر یا بار معنایی آثار نیست و مکاشفه، به‌معنای ایجاد و تجربه‌ی ماده‌ای مشترک، مورد اهمیت قرار دارد. بدین‌سبب تنوع ایجادشده در آثار نیز حاصل همین کشف و شهود و امکاناتی‌ست که کاغذ در روند آزمون و خطا به‌همراه دارد.

هم‌چنین جسمیت کاغذ به‌عنوان ماده‌ای در دسترس و قابل‌لمس، که با بسیاری از جنبه‌های زندگی روزمره هماهنگ است، فرصتی برای تأمل در ماهیت اشیا و پدیده‌ها را فراهم می‌آورد تا بدین‌وسیله بیننده‌ای را که در تماشای تصاویر گذرا در نمایش‌گرهای دیجیتال عجله می‌کند، به تمرکز بر آثار هنری و توجه به زمانِ حال وادار کند. در واقع قابلیت‌های فیزیکی کاغذ که به مخاطب مهلت مکاشفه و مواجهه‌ با آثار را می‌دهد، به عاملی برای تفکر و تأمل در مسائل روز جهان بدل شده است تا فوریت و تعجیلی که در دوران معاصر در رویارویی عینی با همه‌چیز وجود دارد را به چالش بکشد.

تصویر اسلایدر: چیدمان آثار کیمن مه‌آبادی | نمایش «کاغذ: میدان مکاشفه» | گالری باوان