از ۱۶ بهمن ۱۴۰۰ تا ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ نمایش انفرادی نائیری باغرامیان به‌عنوان منتخب جایزه‌‌ی نشِر (Nasher Prize) در مرکز مجسمه‌ی نشر برپا شد. باغرامیان مجسمه را ابزار بیان مناسب خود یافته است. در آثار او با وضعیتی عجیب و گاه متناقض مواجه می‌شویم؛ آثاری بیان‌مند با ارجاعات متنوعی به انسان، روزمرگی، معماری، تاریخ، جامعه و سیاست.

او طی سه‌دهه فعالیت مستمر خود، تجربیات تکنیکی متنوعی را کاویده و در ده سال گذشته با بهره‌گیری از ورقه‌های سیلیکونی، ریخته‌گری، قالب‌گیری و سنگ، مجسمه‌ ساخته است و این نشان می‌دهد که برای نائیری باغرامیان، دیده شدن آثار، بازدارنده‌ی کشف و تجربه‌ورزی او نیست.

یکی از ویژگی‌های قابل مطالعه در آثار او، نقش فضای مثبت و منفی‌ست. او همچون نقشی که سکوت در موسیقی ایفا می‌کند، با فضا‌های خالی فرصت اندیشیدن را به وجود می‌آورد. از آثار پیشین هنرمند تا امروز، رد انسان را می‌توانیم بیابیم؛ اما در مجسمه‌های سنگی سال ۲۰۲۰ سوژه تکان‌دهنده است: قسمت‌هایی از بدن که خم و عموماً خراب می‌شوند! مثل زانو و آرنج که معمولاً با گذر عمر دچار کهولت و با درد همراه می‌شوند و جدا از آن، مفاصلی که همیشه در معرض آسیب‌اند. باغرامیان فرم‌های خمیده‌ای از سنگ ساخته و در برش‌هایی با استفاده از میله‌، آن‌ها را به‌هم متصل کرده است. در این آثار هم نقش فضای خالی بسیار پررنگ و حیاتی‌ست، گویی در برابر موقعیتی پزشکی هستیم و هم‌زمان بدن خودمان را به یاد می‌آوریم و تجربه‌‌ای از درد و آسیب را تماشا می‌کنیم. آسیبی که تلخی ظاهری ندارد و تمام گزندگی آن از مسیر معنا و فکر کردن به آثار میسر می‌شود.

نائیری باغرامیان در خلق مجسمه‌های Dwindlers (ارائه شده در نمایشگاه «عارضه‌ی حبس نفس») هم متأثر از بدن بوده است. حجم‌هایی که با تکه‌هایی فلزی بر دیوار و ستون و زمین گالری پیچ می‌شوند؛ توان استوار بودن را ندارند و به استخوان‌بندی بیرونی محتاج‌اند. این حجم‌ها به‌خودی‌خود نمی‌ایستند و گیره‌ها‌ی فلزی به اندازه‌ی خودِ فرم‌های شیشه‌مانند کارها اهمیت دارند. این مجسمه‌ها درد‌آلود‌تر و صریح‌تر‌ند و فضا‌های مثبت و منفی‌ آن‌ها در محیط داخلی‌ای که نصب می‌شوند، نقش بسیاری ایفا می‌کند.

باغرامیان در بسیاری از آثارش به معماری نگاه می‌کند و از آن وام می‌گیرد. معماری به‌شکل زیرمتن، پای ثابت موضوعات اوست؛ چرا که درگیری‌ای که با فضا ایجاد می‌کند، همواره به معماری داخلی و معماری به‌شکل عمومی آن مرتبط است. او در تمام آثارش دوگانه‌هایی را شکل می‌دهد؛ مثل معماری بیرونی و معماری داخلی، زن و مرد، درد و صحت، خصوصی و عمومی، افتان و استوار...

به گفته‌ی مرکز مجسمه‌ی نشر، یکی از چالش‌های برگزیدن این هنرمند در جایزه‌ی سال ۲۰۲۲، همه‌گیری کووید و شرایط ناشی از آن بوده که منجر به تعطیلی‌های گسترده شده است؛ چرا که لطافت آثار نائیری باغرامیان و مجسمه‌سازی کلاسیکش، به معنای حضور حجم در فضاست و چالش‌های معنایی آثارش حضور فیزیکی مخاطبان را می‌طلبد. بااین‌همه به نظر من حتی شرایط همه‌گیری هم به معناگرایی دوگانه‌ی هنرمند افزوده و چیزی میان حضور و غیبت را تداعی کرده است! 

سال‌ها تلاش هنرمند، با گوناگونی کارماده و معنا طی شده؛ اما فرم در آثار نائیری باغرامیان سخن‌گوی اصلی‌ست. صورتی که هم حامل درونیاتی عمیق و تأثیر‌گذار است و هم به‌تنهایی تماشایی و دلفریب. آثار او از حیث فرمی انتزاع‌محور است؛ انتزاع به‌همراه ارجاعات آشنا. گاهی در برخی آثار این دوری از طبیعت‌گرایی یادآور نقاشی‌های طبیعت‌گریز (تجریدی) می‌شود. نگاه معاصر نائیری باغرامیان از کنار هم قرار گرفتن مسائل فنی و تکنیکی مجسمه‌سازی کلاسیک، فرم‌های انتزاعی و نو و معناگرایی عمیق تشکیل شده است؛ و این مجموعه‌ی مواجهه‌ی او با حجم است که توجه را به آثارش جلب می‌کند.

تصویر کاور: 

• Nairy Baghramian | Jumbled Alphabet | 2021 | C print in artist frame | Source: www.mariangoodman.com