مروری بر رویداد آنلاین بونامز 2022

مَتیو گریلینگ، مدیر اجرایی سابق بخش هنر جهان بونامز، در مصاحبه‌ای با نیویورک‌تایمز اعتراف کرده بود که بزرگترین چالش و فرصتی که در سی سال فعالیت خود در بونامز با آن مواجه بوده، ورود تکنولوژی به عرصه‌ی هنر است. خانه‌ی حراج بونامز در بازار هنر به جسارت معروف است؛ جسارت انتخاب فرصت‌های جدید، بازارهای دورازچشم‌مانده و هنرمندان کمتردیده‌شده. نیویورک‌تایمز مصاحبه را در سال 2017 به مناسبت افتتاح دفتر مرکزی بونامز در نیویورک ترتیب داده بود، پیش از همه‌گیری ویروس و بسیار قبل‌تر از اقبال جامعه‌ی جهانی به ان‌اف‌تی. تکنولوژی حالا در جای متفاوتی از بازار ایستاده و پیداست که مدیران خانه‌ی حراج برای تجربه‌ی این فرصت‌ها هم جسور و مشتاقند. 

رویداد اخیر بخش «هنر مدرن و معاصر خاورمیانه‌»ی خانه‌ی حراج بونامز که سه‌شنبه 3 اسفند به‌صورت آنلاین برگزار شد، با مجموعه‌ی هشت‌تایی ان‌اف‌تی «یافا» اثر سامیا حلبی، هنرمند فلسطینی، مورد توجه قرار گرفت. «یافا» ادای دینی است به بندری در فلسطین که به «عروس دریاها» معروف است. حلبی عشق و دلتنگی برای سال‌های کودکی را به مجموعه‌ای از عکس‌ها و تصویرها بدل کرده که به کمک نرم‌افزاری که بین سال‌های 1992 تا 1996 نوشته است، خلق شده‌اند. این نرم‌افزار صفحه‌کلید را به پیانو تبدیل می‌کند و هر دکمه‌ی کیبورد در واقع یه کلاویه است. نغمه‌ای که حلبی را به یاد یافا، رود محبوبش در فلسطین، می‌اندازد و به کمک نرم‌افزار به مجموعه‌ی هشت‌تایی بونامز تبدیل شده است. هنرمند قبل‌تر در همراهی با دوستان موسیقی‌دان خود در اجراهای زنده از این نرم‌افزار استفاده کرده بود، ولی این مجموعه اولین رونمایی و فروش آثاری است که به کمک موسیقی و تکنولوژی خلق شده‌اند.
( تصویر اسلایدر: سامیا حلبی | از مجموعه‌ی هشت‌تایی ان‌اف‌تی «یافا» | یافا 3 ( قسمتی از اثر) | 1994 )

در کنار هشت اثر سامیا حلبی بیش از 90 اثر از هنرمندانی از لبنان، سوریه، سودان، مصر، عراق و ایران در رویداد حضور داشت که سهم هنرمندان ایرانی از این تعداد 33 اثر بود. یکی از نام‌های جوان و آشنایی که در یک سال اخیر مورد توجه سرپرستان فروش خانه‌ی حراج بونامز قرار گرفته،ام اسمارت، هنرمند 24 ساله‌ی ایرانی است. بازار هنرمند در یک سال اخیر در بونامز بیش از 9 برابر رشد داشته و اثر «بدون عنوان» او در رویداد بونامز آنلاین 60 درصد بالاتر از بالاترین برآورد خود با قیمت 4,080 پوند به فروش رسید. به‌عنوان یک هنرمند، ام اسمارت را می‌توان یک نقاش در نظر گرفت، نقاشی که البته به طراحی و مجسمه‌سازی هم علاقه دارد. همان‌طور که نور سوسی در سرمقاله‌ی رویداد اشاره کرده، ام اسمارت از نسل جدید هنرمندانی است که در خلق اثر بر جغرافیای خود تکیه نمی‌کند و در پرداخت جسور و آزاد با مخاطبان جهانی سخن می‌گوید. نتیجه‌ی این بی‌پروایی، فرم، اندیشه، آگاهی و تجربه و درک بصری‌ای است که با آن‌چه قبل‌تر در تاریخ هنر ایران وجود داشته متفاوت است. 

عنوان «گران‌ترین اثر مجموعه» به نقاشی‌خط محمد احصایی با قیمت 25,250 پوند تعلق گرفت که شمایل تکرار شونده‌ای بود از کلمه‌ی الله. شاید بتوان احصایی را خوشنویسی‌ نامید که به هیبت یک نقاش درآمده؛ او در خلق هنری متأثر از انتزاع غربی و نقاشی قلم‌موی چینی است و آثار او در خدمت کلام و در عین‌حال فارغ از آن است. نقاشی‌های احصایی معمولاً در مقیاس بزرگ و اغلب با رنگ‌های روشن بر زمینه‌های سیاه خلق می‌شوند. فضای تک‌رنگ و تک‌کلمه یا جمله‌ای تکرارشونده که گاهی در مواجهه‌ی اول آسان هم خوانده نمی‌شود. هنرمند امیدوار است که با کنار هم نشاندن کلمه و خلأ، همان کلام و سکوت که در خوشنویسی ایران اهمیت داشته را بار دیگر به مخاطب یادآوری کند.

به‌قطع دیگر ستاره‌ی ظهر حراج بونامز رضا درخشانی است؛ اثر «شکار نقطه‌ای» درخشانی نزدیک به دو برابر بالاتر از بالاترین برآورد خود با قیمت 22,750 پوند چکش خورد. «شکار نقطه‌ای» از مجموعه‌ی «شکار» درخشانی به خانه‌ی حراج آمده، مجموعه‌ای که ایده‌ی آن اولین‌بار سال 1385 در ذهن هنرمند نقش بسته بود. آنچه در «شکار نقطه‌ای» هم مانند دیگر آثار مجموعه پیداست، توجه مداوم درخشانی به رنگ و بافت است؛ اما آن‌چه این هنرمند را منحصربه‌فرد می‌کند این است که درخشانی در عین وفادار ماندن به هنر سنتی ایران، شیوه‌ی اکسپرسیونیسم انتزاعی را به یاد می‌آورد.

درخشانی قبل‌تر در مصاحبه‌ای اشاره کرده بود که هنر برای او ریشه در معنویات دارد، معنویتی که او در قالب نوعی خلسه در نقاشی و موسیقی تجربه کرده است. معنویتی که هنرمند اذعان کرده بود در آثار مولانا، روتکو و پولاک آن را دنبال کرده است. همین تنوع سلیقه و منبع الهام هم شاید نتیجه‌ی این هم‌نشینی‌هاست، هم‌نشینی نمادهای فرهنگی ایرانی با متافیزیکی فراتر که خود را در قالب انتزاع نشان می‌دهد. در مجموعه‌ی «شکار» شاهد هم‌گرایی عناصر انتزاعی و فیگوراتیو هستیم. آنچه کم‌‌وبیش به امضای هنرمند بدل شده، نقش شکارچی است که در تمامی قطعه‌های این مجموعه تکرار شده و یادآور تزئینات سفالی باستانی ایران و حتی نقاشی‌های غارهای ماقبل تاریخ است. 

دیگر نکته‌ی شایان توجه در خصوص رویداد اخیر این است که بیش از ده اثر از آثار ارائه‌شده در رویداد آنلاین بونامز از مجموعه‌ی شخصی «فریدون آو» به حراج آمده بود، سه اثر از نیاز باباتبار، دو اثر از یاسمن نوذری و آثاری از محمد پیریایی، زهرا حسینی، مهرداد پورنظرعلی و مسعود میرزایی. در کنار هنرمندان جوان نام‌های آشنایی چون اردشیر محصص، عباس کیارستمی، مارکو گریگوریان، فریده لاشایی و علی قهرمانی هم در لیست هنرمندان رویداد حراج به چشم می‌خورد. در مجموع 109 اثر هنری از 60 هنرمند در حراج حضور داشت که میانگین ارزش آثار بین 3 تا 4 هزار پوند برآورد شده بود. فروش کل رویداد بونامز آنلاین 230 هزار و 122 پوند اعلام شده که از این مبلغ، 109 هزار و 233 پوند آن به هنرمندان ایرانی تعلق گرفته است. در بین آثار ارائه‌شده «الله» محمد احصایی و «شکار نقطه‌ای» رضا درخشانی جزو ده اثر گران‌قیمت این رویداد به حساب می‌آیند و بیشترین رشد بین آثار ایرانی از آنِ ام اسمارت و رضا درخشانی بوده است.