نگاهی به نمایش «قرب و بعد» در پروژه‌های‌ آران

پروژه‌های آران با همکاری جامعه‌ی نیومدیا در آذر و دی‌ماه 1400 میزبان نمایش گروهی «قرب و بعد» به نمایش‌گردانی امیرعلی قاسمی بود. «قرب و بعد» کارنمای «پروژه‌های هنری هرمپ» است که در مجموعه‌ای چندرسانه‌ای، توسط هنرمندان متعددی که از ایران و برخی کشور‌های اروپایی گرد هم آمده‌اند، شکل گرفته است. امیرعلی قاسمی پیش از این هم مجموعه‌های پژوهش‌محور و چندرسانه‌ای را در قالب‌هایی گاه مشابه به نمایش در آورده است. وی تحت عناوین نمایش‌گردان و هنرمند چندرسانه‌ای، کار خود را از اواخر دهه‌ی 70 شروع کرد و با تأسیس پارکینگالری و بعد جامعه‌ی نیومدیا آن را گسترش داد. قاسمی در مردادماه 1400 پروژه‌ی «خطوط خودساخته» را در فضای پروژه‌های آران ارائه داده بود.

در بروشور این نمایش، «پروژه‌های هنری هرمپ» یک برنامه‌ی اقامتی، پژوهشی و هنری مابین ایران و اروپا تعریف شده و این برنامه به‌عنوان بستری برای تعامل میان پروژه‌های هنری منتخب و هنرمندان و ساکنان جغرافیای میراث مورد نظر شکل گرفته است. این برنامه‌ی اقامتی- پژوهشی با فراخوانی در سال 1398 آغاز به کار کرد و در ادامه با شیوع مشکلاتی که ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا بود، دچار تغییراتی شد که آن را به یک برنامه‌ی آنلاین تبدیل کرد. این پروژه در سال 1400 با رونمایی از پلتفرم آنلاین آن در دسترس عموم قرار گرفت. «قرب و بعد» که اولین نمایش گروهی به‌ثمررسیده‌ی این پروژه پس از فرازونشیب‌های آن است، حاصل همنشینی دوازده هنرمند و آثار آن‌هاست که این مجموعه را تشکیل داده‌اند. ابل کورینسکی و اورهان کاوراک اوغلو، آلیچه پدرولتی، آندره فامیلاری، ارون روسمن کیس، آریا عربشاهی، لاو دی مار کو، احسان همت، گودا پالکایتی، سینا سیفی، صبا قربانعلی‌نژاد و تیموته گووین هنرمندان این کارنما هستند که در همکاری با دیگر افراد این پروژه، نمایش قرب و بعد را ترتیب داده‌اند.

کارنمای قرب و بعد بیش از هر چیز به جغرافیا و مباحث فرهنگی آن می‌پردازد. کارخانه‌ی سیمان ری که فضای وسیع و متروکه‌ای را شامل می‌شود، در محوریت این نمایش قرار گرفته و به‌صورت مشخصی سایه افکنده است. قرب و بعد شامل ابعاد پژوهشی گسترده‌ای است که در آن نقش هنرمند، هر لحظه در تعامل با پژوهشگر و نویسندگان این مجموعه تعریف می‌شود. این پروژه با پژوهش در آرشیوها و بازدیدهای میدانی شکل گرفته و مستندنگاری شده است. از طرفی این رویارویی هنرمندان با جغرافیای مقصد، دستمایه‌ی توجه قرار گرفته و نکته‌ای خارج از مسئله‌ی اصلی کارخانه شده است؛ به‌طوری که در برخی از پروژه‌ها، هنرمندان از فضای اصلی دور شده و مسائل دیگری را مورد بررسی و توجه خود قرار داده‌اند. آثار نمایش قرب و بعد در گستره‌ی وسیعی از رسانه‌ها ارائه شده‌اند. آن‌ها شامل ویدیو‌ـعکس، مصاحبه، چیدمان صدا و تصویر، ویدیو-گیم، اجرا و... هستند. این رویارویی آزاد باعث شده هنرمندان در نوع ارائه‌ی رویکرد‌های خود نسبت به مسئله، امکان‌های متفاوتی داشته باشند.

آثار با توجه به امکانات و نیاز‌های رسانه‌ای خود، جایگاه‌های متفاوتی را در اختیار گرفته‌اند و چیدمان آثار در فضای پروژه‌های آران از همان ابتدای ورودی خود را نمایان می‌کند. به‌عنوان‌مثال داستان-گیم تعاملی که با عنوان «ارمغان غبار» ارائه شده، در فضایی مشخص با یک کامپیوتر و مانیتور برای یک کاربر قابل تجربه است و به‌طور هم‌زمان توسط پروژکتور برای عموم‌ به نمایش در می‌آید؛ یا در پروژه‌ای دیگر، ویدیو‌های ساخته‌شده در تلویزیون‌های قدیمی بزرگی به نمایش در آمده‌اند. تایم‌لاین وسیع کارخانه‌ی سیمان ری که توسط بهار احمدی‌فرد و واحد شهر و معماری 1001 ساخته شده، دیوار کاملی را به خود اختصاص داده است. از طرفی ویدیو‌ها و مصاحبه‌های دیگر نیز قابل تجربه کردن و شنیده شدن هستند‌‌. همچنین از فضای بیرونی پروژه‌های آران نیز برای ارائه‌ی آثار استفاده شده است. اجرای «تهران درختان» در 3 روز مشخص از این پروژه ارائه شده که خود شامل متنی بلند در هم‌نشینی تصاویر و صدا بوده است. نغمه معنوی اجراگر «تهران درختان» بوده است. از جمله آثار و پروژه‌های دیگر این مجموعه می‌توان به اثر تعاملی «u-فرم» اشاره کرد که در آن از صدا و اشیا برای بازنمایی دورنمایی دیداری از ایران استفاده شده‌ است. در این پروژه مخاطب با اسکن کدی به وب‌سایت مشخصی راه پیدا می‌کند و می‌تواند در مسیر شکل‌گیری پروژه دخیل شود. 

نمایش قرب و بعد می‌کوشد تا گستره‌های محیط‌گرایی، توجه به اقوام، سیاست محلی، میراث صنعتی و فرهنگی را از طریق رسانه‌های مختلف و متنوع، از ویدیو-گیم گرفته تا زیست‌شناسی رستنی‌ها و گیاهان، کنار هم بیاورد. هنرمندان این مجموعه به ساقه می‌مانند؛ آن‌ها با گسترش کار پژوهشی و هنری خود پیرامون یک مسئله رشد می‌کنند و وجوه دیگری را شامل می‌شوند و در مواجهه با یک مسئله برخوردی باز و آزاد دارند. 

مجموعه‌ی قرب و بعد به‌عنوان تلاشی در جهت ساخت یک مجموعه‌ی فرایندمحور گام برمی‌دارد، به‌طوری که پیوسته با مدخل شکل‌گیری خود در رفت‌وآمد است و باید دید امتداد این پروژه‌، که کارنمایی از پروژه‌های هنری هرمپ است، در ادامه شامل چه موضوعات و مسائلی می‌شود.