یادداشتی بر اثری از هوشنگ پزشک‌نیا
17 آبان 1400این سلسله‌یادداشت‌ها در راستای معرفی آثار هنرمندان ایرانی واقع در گنجینه‌ی موزه‌ی هنرهای معاصر تهران تألیف شده است.
نقاشی «نی‌نواز» یکی از نمایندگان شیوه‌ی هنری هوشنگ پزشک‌نیا و نشانی از توجه ویژه‌ی او نسبت‌به مسائل اجتماعی، مردم بومی و انسان‌های زحمت‌کش است. زندگی روزمره‌ی افراد طبقه‌ی پایین جامعه در بسیاری از آثار پزشک‌نیا بازنمایی شده است، به‌ویژه از زمانی که در اوایل دهه‌ی سی برای کار به آبادان رفت و به استخدام شرکت نفت درآمد. شرایط سخت مردم این منطقه تأثیر عمیقی بر پزشک‌نیا گذاشت و او این رنج و سختی را به‌ویژه در پرتره‌هایی که از مردم ثبت کرد، نمایش داد. ابراهیم گلستان پزشک‌نیا را «تصویرساز سطح و چهره‌ی اقلیم و مردم خود» خوانده بود. پزشک‌نیا با روش منحصربه‌فرد خود، که از شیوه‌ی اکسپرسیونیسم الهام گرفته بود، هیجانات و دریافت‌های درونی خود را تصویر می‌کرد.
او در نقاشی پرشور و جسور بود و این خصوصیات در نحوه‌ی به‌کارگیری خط و رنگ به‌خوبی قابل مشاهده است. او با استفاده از خط‌های پرصلابت که بار معنایی زیادی دارند، پرتره یا تمثال مورد نظر خود را خلق می‌کرد. در واقع پرتره‌های پزشک‌نیا از به‌هم‌پیوستن خطوط شکسته و خراش‌های درهم شکل گرفته و تاش‌های رنگی تکمیل‌کننده‌ی کار است.
پزشک‌نیا در این نقاشی چهره‌ی مردی بومی را به تصویر کشیده که در حال نی نواختن است. او از خط‌های تکه‌تکه و شکسته و ریتم تند قلم برای نمایش فرم کلی چهره، دست‌ها و بدن مرد استفاده کرده است. خطوط گاه آنقدر موجز و ساده هستند که تنها در ترکیب کلی اثر اندام بدن را تداعی می‌کنند. مثلاً چند خط ساده و شکسته، انگشتان دست را شکل داده یا کل فرم صورت از به‌هم پیوستن چند تاش رنگی و چند خط ساده و شکسته ایجاد شده است.
در چهره‌ی مرد نی‌نواز آرامشی حاکم است؛ اما در عین‌حال در فرم کلی آن اندوهی نهفته که گویی انعکاس برداشت ذهنی پزشک‌نیا از موقعیت رنجور و خسته‌ی این مرد و بازنمایی آن روی سطح کاغذ است. ترکیب رنگ‌های قهوه‌ای و آبی بر وضعیت اندوهگین فضا تأکید می‌کند. احتمالاً انتخاب رنگ قهوه‌ای نشانی از رنگ پوست این مرد بومی باشد، اما ترکیب آن با رنگ آبی، که نمادی از اندوه و افسردگی نیز هست، نه تنها کنتراست جالبی را به وجود آورده، بلکه بر اندوه درونی و رنج فردی نیز تأکید می‌کند. شاید صدای نواختن نی که با دیدن تصویر آن در ذهن شکل می‌گیرد نیز در حس‌وحال غم‌انگیز و درونی فضا نقش دارد. پزشک‌نیا با بهره‌گیری از خط و رنگ، امکانات فراوانی را برای نمایش سوژه و تأکید بر عوالم درونی آن فراهم می‌کرد؛ بدون اینکه بر جزئیات پافشاری کند یا قصد بازنمایی عینی و واقع‌گرایانه‌ی سوژه را داشته باشد.
نقاشی «نی‌نواز» با کد اموال 3608 متعلق‌به گنجینه‌ی موزه‌ی هنرهای معاصر تهران است.
