نگاهی به نمایش «خطوط خودساخته»

«خطوط خودساخته» عنوان پروژه‌ای پژوهش‌محور و نمایش گروهی از آثار هفت هنرمند ساکن در نقاط مختلف دنیا به نمایش‌گردانی امیرعلی قاسمی است که در مرداد ۱۴۰۰ با همکاری مجموعه‌ی پروژه‌های آران به نمایش در آمد. این پروژه پیش‌تر در پاییز و زمستان سال 1399 در گالری هینترلند وین برگزار شده بود.“«خطوط خودساخته» را دغدغه‌های متفاوتی شکل می‌دهد. خطوطی که گاه یکدیگر را کامل می‌کنند و در تلاش برای اتصال هستند، و گاه کم‌رنگ شده، از روی هم رد شده و‌ محو می‌شوند.“

امیرعلی قاسمی (متولد ۱۳۵۹) نمایش‌گردان و هنرمند چندرسانه‌ای است که کار خود را از اواخر دهه‌ی هفتاد شروع کرد و با تأسیس پارکینگالری و جامعه‌ی نیومدیا گسترش داد. قاسمی در «خطوط خودساخته» طیف وسیعی از آثار در مدیوم‌های‌ گوناگون و عمدتاً چندرسانه‌ای را در مجموعه‌ای واحد کنار یکدیگر قرار داده که محوریت لنز در آن‌ها مشهود است. برای چیدمان آثار، پخش ویدیو‌ها و اصوات، از جای‌جای فضای مجموعه‌ی پروژه‌های آران از جمله راهرو، دو سالن اصلی و همچنین اتاقکی در حیاط استفاده شده است. آثار هرکدام از هنرمندان نورپردازی و چیدمان خاص خود را دارد. آثار و‌ پروژه‌های ارائه شده در خطوط خودساخته به جز رسانه، متریال و نوع ارائه‌ی متفاوت‌شان نسبت‌به یکدیگر، شامل دغدغه‌های گوناگونی هستند و در نهایت با قرار گرفتن کنار یکدیگر، پیوند‌هایی را به وجود می‌آورند.

ساناز سهرابی ویدیویی با عنوان «متنی برای تصویر‌های بی‌اساس» را ارائه داده که شامل اطلاعات بایگانی‌شده و مصاحبه‌های جمع‌آوری‌شده از سربازان جنگ خلیج‌فارس است. در این پروژه همچنین از عکس‌ها و‌ دست‌‌ساخته‌ها نیز استفاده شده است. سهرابی با استفاده از بازیگری بداهه‌پرداز، مصاحبه‌ای مجزا را نیز آماده کرده که محتوای خود را از مصاحبه‌های اصلی می‌گیرد. سونا صفایی سوره در چیدمانی چندرسانه‌ای به نام «گردان» با استفاده از کمیک‌استریپ‌هایی که در گذشته در روزنامه‌های مصور چاپ می‌شد، و همچنین داستان‌سرایی در باب شخصیت‌های آن‌ها و استفاده از ویدیو و روزنامه، به پرسشگری از تاریخچه‌ی صنعت نفت ایران پرداخته است. در دیگر پروژه‌های پژوهش‌محور، نبراس هویزانی در قالب یک فیلم- مقاله، متونی شاعرانه را ارائه داده که توسط افراد مختلف خوانده شده‌اند. او همچنین در پروژه‌ای دیگر با عنوان «تلاشی برای خواندن مطبوعات غربی»، که شامل کلاژ‌هایی از تصاویر و نوشته‌های مجله‌ی نیویورک‌تایمز است، به بازخوانی و پرسش از شیوه و‌ مبنای بازنمایی اخبار مرتبط با خاورمیانه در رسانه‌ها پرداخته است. ویدیوی آناهیتا حکمت با عنوان «خانه‌ی سبز» که در خانه‌ی کودکی وی فیلم‌برداری شده، به‌دنبال خط‌‌ربطی بین امروز و گذشته‌ در یک فضای صمیمی‌ است. سارا عباس‌نژاد با مجموعه‌‌عکس خود که «در‌ جریان» نام دارد، به دنبال مفهوم زنانگی در فضایی روزمره، در ارتباطی تنگاتنگ با گذشته و زندگی شخصی خود گشته است. «بوی خاک و‌ درخت» شامل مجموعه‌عکسی از نگار یغماییان است که برای یافتن ردی از گذشته در میان عکس‌ها، نقشه‌ها، اشیای به‌جا‌‌مانده و‌ خاطرات تلخ و شیرین مردمان خلیج فارس به کنکاش پرداخته است. ژاله نصاری نیز در ویدیوی «#صدای_زمین»، با کنار هم قرار دادن ویدیو‌هایی که از این هشتگ استفاده کرده‌اند، به ناهمخوانی کنشگری‌های محیط‌زیستی کاربران رسانه‌های اجتماعی، در نسبت با واقعیت‌های اهل علم اشاره کرده است. 

همانطور که گفته شد، «خطوط خودساخته» را دغدغه‌های متفاوتی شکل می‌دهد. خطوطی که گاه یکدیگر را کامل می‌کنند و در تلاش برای اتصال هستند، و گاه کم‌رنگ شده، از روی هم رد شده و‌ محو می‌شوند. هنرمندان مجموعه‌ی خطوط خودساخته اغلب به دنبال راه‌هایی برای نفوذ به کلان‌روایت‌های مرسوم و تثبیت‌شده هستند. چه زمانی که در آثار هویزانی از نشریات استفاده شده و چه زمانی که عباس‌نژاد به دنبال نقاط گریزی از معنای غالب زنانگی، در جامعه، اطراف و زیست شخصی خود می‌گردد. هرکدام از هنرمندان این مجموعه با توجه به دغدغه‌های شخصی خود این کلیت را برقرار می‌سازند. آن‌ها از روایت‌های مرسوم فاصله می‌گیرند و آن‌ را دچار اخلال می‌کنند. در ویدیوی سهرابی بازیگر بداهه که از میان مصاحبه‌ها بر می‌خیزد و داستان خود را می‌سازد، همین نقش را اجرا می‌کند. این موضوع در هریک از هنرمندان این مجموعه به یک‌ نحو خود را نشان داده است. آن‌ها بعضاً در گذشته‌ی خود یا تاریخ می‌گردند و آنچه را که به‌صورت یک‌ کلان‌روایت تشکیل شده بر می‌اندازند. آن‌ها با طبیعی‌انگاری و عادی‌سازی روایت‌های پیشین به مجادله برمی‌خیزند. این مجادله نسبت‌به نوع آثار متفاوت است. چنان‌که برخی از آن‌ها بسیار شخصی هستند و برخی مشخصاً موضوعات سیاسی، اجتماعی و تاریخی را نشانه گرفته‌اند. این کنار‌هم‌نشینی فضاهای فردی و شخصی در کنار فضایی سیاسی و تاریخی در قالب یک مجموعه، کوششی برای محو مرزبندی در بین آن‌هاست.  

خطوط خودساخته با کنار هم قرار دادن این آثار خود را نشان می‌دهد. شاید هرکدام از آن‌ها خرده‌روایت‌هایی در این بین هستند که همنشینی‌شان راه را برای گذر از مرز‌های یاد شده باز می‌کند، آن‌ها را از قالب فرو‌رفته‌ی خود بیرون‌ می‌کشد و روایت‌هایی تازه را برای مخاطب‌شان می‌سازد.