یادداشتی بر دو عکس از مجموعه‌های «داج» و «زهوار» نوشین شفیعی

در این متن، دو عکس مربوط به یک مکان خاص از یک هنرمند در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند؛ هردو اثر توسط نوشین شفیعی و در حوالی برج آزادی ثبت شده‌اند. فاصله‌ی زمانی میان آن‌ها چهار سال و بین سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ بوده است.

عکس اول از مجموعه‌ی «داج» (۱۳۹۵)، برج آزادی را نشان می‌دهد که در تاریکی شب فرو رفته است. جلوی برج در پیش‌زمینه‌ی تصویر یک گلدان خودنمایی می‌کند که با انتشار نور فلاش بر آن از پس‌زمینه‌ی تاریک جدا شده و گیاهی سبز از آن روییده است. هنرمند در این اثر، هم‌چون دیگر عکس‌های مجموعه‌ی داج، از ترکیب‌بندی‌ ایستا و متقارن استفاده کرده است. برج آزادی در این عکس محکم اما خاموش به چشم می‌خورد و با وجود تاریکی عمیقی که آن را فرا گرفته ایستایی و بلندای آن مورد توجه است.

در عکس دوم همه‌ی آن‌چه عکاس در کادر اول و مجموعه‌ی داج ساخته بود تغییر کرده است. در این عکس که از مجموعه‌ی اخیر نوشین شفیعی با عنوان «زهوار» (۱۳۹۹) انتخاب شده، هنرمند بار دیگر «شهر» را موضوع کار خود قرار داده و از قضا برج آزادی این‌بار مفهوم تازه‌ای را برای دوربینش فراهم کرده است؛ برج آزادی در عکس دوم دیگر آن وقار قبلی را ندارد. این‌بار عکاس در میانه‌ی روز در پی ثبت تصویر برآمده و سوژه در دل تاریکی نخوابیده است. از ترکیب‌بندی ایستای قبلی خبری نیست، بلندای برج از کادر عکاس حذف شده و قرینگی جای خود را به ترکیبی پیچیده و نامنظم داده است. در پیش‌زمینه‌ی کادر به‌جای گلدانی که گیاهی سبز در آن روییده بود، شاهد بقایای مصالح ساختمانی هستیم که به‌صورتی نامرتب و ویران در یکدیگر غلتیده‌اند و در امتداد آن‌ها داربستی کوتاه به حال خود رها شده است. در انتهای تصویر و در نزدیکی برج، مردمی را می‌بینیم که هر یک به سویی می‌روند. از میانه‌ی برج نور مستقیم خورشید می‌تابد و بخش جلویی تصویر را به‌صورتی شدید روشن کرده است.

 

اگر در عکس اول عنصر متضاد گلدان در دل تاریکی جلب توجه می‌کند، در عکس دوم چیزی تحت عنوان عنصر ناهم‌خوان وجود ندارد. به بیانی دیگر، در عکس اول هنوز کورسویی برای «چیزی» باقی مانده، اما عکس دوم در دل ویرانی نفس‌های آخر خود را می‌کشد و یادآور فضای پسافاجعه است.

فضای تاریک، سرد و پر از خفقان عکس اول، به بهت و حیرت از ویرانی و پوسیدگی در عکس دوم می‌انجامد و هنرمند را به تجدید میثاق با مکان عکاسی‌شده‌ی قبلی وادار می‌کند. این‌بار نه کورسویی مانده و نه امکانی. 

تصویر کاور و اسلاید: 

• nooshinshafiee.com