آشنایی با پنج‌سالانه‌ی «دکومنتا» و معرفی رویداد 2022 آن

تاریخچه‌ی دکومنتا

پس از جنگ جهانی دوم هنرمندان آلمان در تلاش بودند تا هنر و فرهنگ خود را گسترش دهند و بازسازی کنند. در سال 1955 نقاشی به نام آرنولد بُد (Arnold Bode) با کمک «انجمن هنر غربی قرن بیستم»، اقدام به ارائه‌ی هنر قرن بیستم در کاسل کرد و پایه‌های پنج‌سالانه‌ی دکومنتا را پی‌ریزی نمود. هدف آن بود که آلمان به گفت‌وگوی بین‌المللی هنر معاصر بازگردد. در اولین دوره‌ی دکومنتا به نمایش آثاری در سبک‌های فوویسم، اکسپرسیونیسم، کوبیسم و فوتوریسم از هنرمندان شناخته‌شده‌ای چون پابلو پیکاسو، ماکس ارنست، هانس آرپ، هانری ماتیس، واسیلی کاندینسکی و هنری مور پرداخته شد. هم‌چنین در این میان آثار پایه‌گذاران آلمانی هنر مدرن مانند پل کله، اسکار شلمر و ماکس بکمان نیز دیده می‌شد. بدین‌جهت دکومنتا به‌عنوان یک شرکت غیرانتفاعی با بهره‌مندی از حمایت مالی شهر کاسل و ایالت هسن و بنیاد فرهنگی فدرال آلمان به فعالیت خود ادامه داد. دوره‌ی اول دکومنتا مورد استقبال صدوسی‌هزار مخاطب قرار گرفت. همین استقبال آرنولد بُد را بر آن داشت که دومین دوره‌ی دکومنتا را برای سال 1959 برنامه‌ریزی کند. مورخان مشهور هنری چون ورنر هفتمن (Werner Haftmann)، ویلی گرومان (Willi Grohmann)، ورنر اشمالنباخ (Werner Schmalenbach) و ماکس ایمدال (Max Imdahl) به همکاری با او پرداختند؛ بنابراین دکومنتا به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای هنری معرفی شد. چهارمین دوره‌ی این رویداد در سال 1968 شکل گرفت و در سال 1972 هارالد زیمن (Harald Szeemann) مدیریت آن را پذیرفت؛ از آن پس برای برگزاری هر نمایشگاه یک مدیر منصوب می‌شد. در سال 1997 کاترین دیوید (Catherine David) به‌عنوان اولین مدیر زن نمایشگاه انتخاب شد. تمرکز دکومنتا بر آن بود که در هر دوره بر اساس یک مضمون مشخص به نمایش آثار بپردازد و گفت‌وگو‌های بین‌المللی را مرتبط با مضامین هدایت کند.

مکان‌ برگزاری

معمولاً موزه‌ی غیردولتی فریدریسیانوم (Museum Fridericianum gGmbHtd)، که در سال 1779 با 2000 مترمربع فضا تأسیس شده و دکومنتا هال (Documenta Halle) با 1400 مترمربع فضای نمایشگاهی، مکان ثابت نمایش آثار در پنج‌سالانه‌ی دکومنتاست.

دوستان بین‌المللی دکومنتا

امروزه برنامه‌ریزی دوره‌های مختلف دکومنتا توسط «دوستان بین‌المللی دکومنتا» انجام می‌شود. افراد این حلقه، هنردوستانی‌ هستند که توسط دکومنتا و موزه‌ی غیردولتی فریدریسیانوم گرد هم آمده‌اند و با هدف ترویج هنر معاصر در سطح بین‌المللی، برای دوره‌های بعدی نمایشگاه برنامه‌ریزی می‌کنند.

دکومنتا 2022؛ دوره‌ی پانزدهم

دکومنتا 15 از 18 ژوئن تا 25 سپتامبر 2022 در شهر کاسل برگزار می‌گردد. هدف از برگزاری این دوره، ایجاد بستر فرهنگی و هنری در راستای فعالیت‌های جهانی‌ست. از این‌رو در دوره‌ی پانزدهم به ارائه‌ی آثار مشارکتی و بینارشته‌ای توجه شده است که تا صد روز پس از دکومنتا باقی می‌مانند و ایده‌ها و نوآوری‌های جدید را رقم می‌زنند. ایده‌ی محوری برگزاری این دوره بر اساس «لومبونگ» (lumbung) است؛ لومبونگ به معنای انبار برنج عمومی روستاهایی در اندونزی‌ست که ماحصل فعالیت یک جامعه به‌جهت ذخیره‌سازی و توزیع عادلانه در آن نگهداری می‌شود. دوره‌ی پانزدهم دکومنتا نیز بر اساس ایده‌ی لومبونگ، به جمع‌آوری، آرشیو کردن و توزیع و نمایش عادلانه‌ی آثار هنری می‌پردازد. برگزار‌کنندگان بر این باورند که مشارکت و فعالیت جمعی منتج به ایده‌های پایدارتری می‌شود. 

روانگروپا (ruangrupa)

با تصمیم دکومنتا، انجمن «روانگروپا» (ruangrupa) به‌عنوان مدیر هنری دوره‌ی پانزدهم انتخاب شده است. روانگروپا واژه‌ای اندونزیایی به معنای فضای هنری‌ست که در سال 2000 در جاکارتای اندونزی شکل گرفت. روانگروپا یک سازمان غیرانتفاعی‌ست که با تمرکز بر مشارکت هنرمندان و دانشمندان علوم دیگر،  در پی آن است که مسائل اصلی جامعه اندونزی را با نگاهی انتقادی به تصویر کشد. به دیگر بیان، فعالیت روانگروپا بر اساس یک عمل اجتماعی‌ست که در فرهنگ اندونزی ریشه دارد؛ جایی که دوستی، همبستگی و جامعه از اهمیت اساسی برخوردار است. این سازمان علاوه‌بر حمایت از پروژه‌های هنری اجتماعی، به برگزاری نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها، آزمایشگاه‌های هنری و کارگاه‌های آموزشی و انتشار مجله و کتاب می‌پردازد.

برنامه‌های دکومنتا 15

پانزدهمین دوره‌ی دکومنتا از تاریخ 18 ژوئن تا 25 سپتامبر 2022 برقرار است که در ادامه برخی از برنامه‌های آن‌ معرفی می‌شود.

• «ریتم‌های دومینو» (Domino Rhythms) اثر ورا وارلاموا (Vera Varlamova)؛ با هدف تبدیل کردن حس لامسه به صدا با استفاده از ریتم و صدای کاغذهای دومینو روی میز،
• کارگاه ساخت عروسک‌های سایه‌ی نمایشی،
• رقص فادی‌ الجبور (Fadi Aljabour) با مضمون استعمار،
• کارگاه فیلم‌سازی با حداقل بودجه برای کودکان توسط واکالیگا اوگاندا (Wakaliga Uganda)،
• اجرای «نیمه‌ی دیگر من» توسط جومانا امیل عبود (Jumana Emil Abboud) با الهام از هفت منبع آب طبیعی در خطر نابودی،
• ساخت و کارناوال مجسمه‌ی «اگو‌ـ‌ا‌گو» (Ogoh-Ogoh) به معنای روح شیطانی در شمایل موجودی افسانه‌ای توسط «تارینگ پادی» (Taring Padi)،
• کارگاه ساخت ماسک برای کودکان توسط آتیس رزیستانس (Atis Rezistans)،
• آشپزی جمعی غذای هنری توسط «بریتو آرتس تراست» (Britto Arts Trust)،
• فیلم «قدرت فراموشی» با بیان قدرت فرهنگ شفاهی آفریقا علیه استعمار،

• ساخت بادبادک شبیه موجودات دریایی توسط ججو هاینیئوس (Jeju haenyeos)،
• گرداندن گاری هشدار «اُبرنگ‌ـ‌اُبرنگ» (Obrog-Obrog)، که به سیستم صوتی مجهز است، در شهر،
• گفت‌و‌گو درباره‌ی زندگی در دوره‌ی استعمار و پس از آن توسط ایان چمبرز (Iain Chambers)،
• بازی جدول کلمات منقطع با هدف تأکید بر تصادفی بودن و عدم‌قطعیت زبان در ارتباطات توسط گودسکُل (Gudskul)،
• گردآوری و نمایش هنرهای افراد شهر توسط گروه «آپامارت» (Apamart)،
• کارگاه «کودکان قوی» توسط ارنستو پلانترا (Ernesto Plantera) با هدف رشد رفتاری کودکان،
• کارگاهی درباره‌ی ماجراهای «باب» (سفینه‌ی فضایی نامه‌رسان) توسط گیوم پرو (Guillaume Perreault)،
• پانزده اجرای موسیقی زنده از جاوای غربی توسط گروه «ال‌ای‌آی‌آر» (LAIR)،
• فضای ساخته‌شده با کوسن جهت حضور نوزادان و با هدف رشد حرکتی آن‌ها توسط گرازیلّا کونش (Graziela Kunsch)،
• چالش ویدیویی جمعی آشپزی کوفته‌ی بخارپز توسط سعادت اسماعیلوا (Saodat Ismailova)،
• کارگاه ساخت نیمکت از بقایای دورریز دکومنتا و کاشت بذر در آن.

مکان‌های نمایش آثار در دکومنتا پانزده

• بوتسورلیه آهوی (BOOTSVERLEIH AHOI)؛ زمینی‌ست که قایق‌خانه‌ی تئوکیسلر (Theo Kissler) در نزدیکی رودخانه‌ی فولدا در اختیار دکومنتا قرار داده تا هنرمندان بتوانند در آن به‌صورت آزادانه به خلق ایده‌های خود بپردازند،
• فروشگاه لباس سی‌اند‌اِی (C&A) در میدان اپرا،
• کمپوست هیپ (COMPOST HEAP)؛ مکان بکری‌ست که هفت نویسنده به‌طور مشترک هفت کتاب را در آن‌جا به نگارش در می‌آورند،
• دکومنتا هال
• خیابان فرانکفورت
• موزه‌ی غیردولتی فریدریسیانوم
• سینما گلوریا
• گلخانه‌ی کارلساوئه (Karlsaue).

تصویر کاور و اسلایدر:

• www.nytimes.com