نگاهی به کتاب «بازنمایی» از مونا جان‌محمدی و شهروز نظری

«بازنمایی» عنوان کتابی از مونا جان‌محمدی و شهروز نظری است که در سال ۲۰۱۹ با همکاری پروژه‌های 009821 و گالری هما تنظیم و منتشر شده است. 
«بازنمایی» شامل مجموعه‌ای از آثار جان‌محمدی است که با تکنیک نقاشی روی عکس‌های فوری خلق شده‌اند. کتاب توسط شهروز نظری نگاشته و تصحیح شده است و شامل دو یادداشت از خود او و متون کوتاه پیوستی از کتب و‌ نوشته‌های مختلف است که در کنار عکس‌ها یا تصاویر انتخابی، در صفحاتی روبه‌روی آثار محمدی چاپ شده‌اند. محتوای کتاب به همین‌جا ختم نمی‌شود و در کنار آن‌چه ذکر شد، یادداشت‌هایی از افرادی چون علی بختیاری، یونس یونسیان، هدی امین، حسین ماهر، زروان روح‌بخشان و آرمان خلعتبری نیز در آن آمده است. این مجموعه نوشته‌ها که در صفحات مختلفی از کتاب قرار گرفته‌اند، با هدف خوانش آثار جان‌محمدی با رویکرد‌های مختلف نگاشته شده‌اند. 
جان‌محمدی پیش‌تر در مقام نقاش به فعالیت و ارائه‌‌ی آثار پرداخته و در «بازنمایی»، با استفاده از عکس‌های چاپ فوری و نقاشی روی سطح آن‌ها، نسبت به آثار پیشین خود دست به تجربه‌ای متفاوت‌تر‌ زده است. 
همان‌طور که گفته شد، کتاب در کنار آثار جان‌محمدی و نوشته‌های نظری، شامل نوشته‌های بسیاری در باب آثار است و به‌عبارتی به محفلی برای طرح نظر و بحث پیرامون آثار تبدیل شده است. گستره‌ و دامنه‌ی این یادداشت/ خوانش‌ها زیاد است و وجوه مختلفی را دربرمی‌گیرد؛ طبیعی‌ست که این یادداشت نمی‌تواند تمام حجم محتوایی و گستره‌ی کتاب را مورد پردازش قرار دهد.

در کنار متون یادشده، آثار که بخش اصلی کتاب را تشکیل می‌دهند، در ابتدا به عکس‌های شخصی هنرمند می‌نمایند که با دوربین‌های چاپ فوری امروزی در قطع کوچک و به‌صورت واید عکس‌برداری شده‌اند. در اکثر آن‌ها حضور هنرمند به‌عنوان ابژه‌ی عکاسی‌شده به چشم می‌خورد. حضوری که گاه در حال انجام روزمرگی خود است و گاه به‌صورت کاملاً حساب‌شده، در جهت عکاسی شدن روبه‌روی لنز دوربین قرار گرفته است. این عکس‌های شخصی با نقاشی و سطوح رنگی که بر آن‌ها آمده است، به‌نوعی دوباره جان می‌گیرند و با تعبیری چون ظهور، مجدد به وجود می‌آیند؛ اما این‌بار تغییراتی در عکس‌ها اعمال شده است و فقط بخشی از عکس‌ها در حالت قبلی خود قابل مشاهده هستند. جان‌محمدی به مصاف خاطرات شخصی و روزمرگی‌هایش می‌رود. در این برداشت دوم، عکس‌های غیرقابل‌ویرایش پولاروید در برابر تغییراتی بیرونی قرار می‌گیرند و ماهیت آن‌ها دچار تغییر می‌شود.

به عکس‌های اولیه برگردیم؛ هنرمند در مرکز عکس‌ها قرار گرفته است، بدن نقشی پررنگ را بازی می‌کند و در کانون اصلی توجه قرار دارد. بدنی که در ظهور ابتدایی عکس‌ها در حالتی عادی قرار گرفته است، در ظهور دوم (نقاشی)،  ورای آن‌چه پیش‌تر بود امکان بروز پیدا می‌کند. برای‌مثال زنی ایستاده در کنار دریا، به فواره‌ی آبی وسیع گسترش پیدا می‌کند یا یک پرتره‌‌ی ساده از هنرمند که بر آن به‌صورت کامل نقاشی شده است، به پرتره‌ی مشهور نن گلدین با زیر چشمی کبود تشبیه می‌شود. ظهور دوباره در پیچ‌پیچ مسیر خود کاربرد‌های مختلفی پیدا می‌کند؛ گاه امکانی تازه از موقعیتی تجربه‌شده و گاه فضای ذهنی فرار از محیط هنرمند را نشان می‌دهد. گاهی به‌دنبال احوالات درونی وی می‌گردد، چیزی که در قالب عکس قابل‌نمایش نبوده و بدین‌گونه بیرون آمده است. هنرمند با استفاده‌ی عمدی از پولاروید، که به‌صورت مستقیم قابلیت تکثیر ندارد، در‌ مقابل عکس‌ها/ خاطرات می‌ایستد. او به آن‌ها مجالی برای دیده شدن نمی‌دهد و آن‌ها را آن‌طور که می‌خواهد به نمایش می‌گذارد. این موضوع به‌نوبه‌ی‌خود در مقابل توهم واقعیتی قرار می‌گیرد که عکس در تلاش برای ساخت آن است و گاه به زندگی نازیسته‌ای نیز اشاره دارد که امکانِ بروز آن وجود‌ داشته است. 

همان‌طور که ذکر شد؛ بازنمایی شامل تصاویر و متونی قطعه‌قطعه است که در کنار عکس‌ها و آثار جان‌محمدی قرار گرفته‌اند. این متون کوتاه از کتب مختلف به امانت گرفته شده‌اند و بر تصاویری از آثار هنری دیگر یا عکسی مستند نوشته شده‌ و نوعی هم‌زیستی با آثار را آغاز کرده‌اند؛ گاه در تعاملی مستقیم با آن‌ها و‌ گاه با فاصله و کمی دورتر.
هنرمند در «بازنمایی» به‌مرور تجربیات و زندگی شخصی‌اش می‌پردازد؛ اما این‌بار با ‌رویکردی متفاوت. این‌بار امیال و‌ خواسته‌های او مجالی برای بروز پیدا کرده‌اند و در مقام افزونه‌ای بر عکس خود را نشان می‌دهند. کتاب «بازنمایی» با ایجاد این فضای گسترده و قابل‌بحث در کنار آثار هنرمند، امکانی ویژه را برای آن‌ها تدارک دیده است؛ متون و نوشته‌هایی که در رفت‌وآمد بین صفحات دیده شده‌اند و به بسط و گسترش هرچه بیش‌تر آثار‌ کمک می‌کنند.    

تصویر کاور و اسلایدر: 

• www.nabshi.center