یادداشتی بر «نی‌لبک‌زن» بهمن محصص

مجسمه‌ی «نی‌لبک‌زن» یکی از مشهورترین آثار بهمن محصص به‌شمار می‌آید. نی‌لبک‌زن برگرفته از شخصیت اسطوره‌ای «فان» در اساطیر رومی است. فان موجودی شاخدار با بالاتنه‌ی انسان و پایین‌تنه‌ی بز است و هنرمندان بسیاری در طول تاریخ از آن الهام گرفته‌اند. 

توجه‌ به مضامین و شخصیت‌های اساطیری یکی از ویژگی‌های آثار محصص است؛ اما او برای خلق این آثار زبانی کاملاً مدرن را به‌کار گرفته است. او فان نی‌لبک‌زن را با بدنی سیال و پرتحرک بازنمایی کرده و حالت رقص، سرخوشی و رهایی در پیکره‌ی عضلانی و پرپیچ‌وتاب مرد به‌وضوح نمایان است. به‌این‌ترتیب فرم آزاد و رقصان مجسمه در تضاد با متریال صلب و سخت قرار می‌گیرد. محصص در این اثر نیز مانند بسیاری از مجسمه‌هایش کوشیده که تندیس برنزی بی‌وزن به‌نظر برسد و برای این‌کار، تمام وزن پیکره را روی یک پای لاغر انداخته است. در واقع این نقطه، تنها محل اتصال پیکره به زمین و تنها نگهدارنده‌ی آن است. نمونه‌ی کوچک این مجسمه با ابعاد 26 در 10 در 14 سانتی‌متر در سال 1350 ساخته شده است. 

اما مجسمه‌ی چهار متری «نی‌لبک‌زن» نیز در سال 1353 در محوطه‌ی تئاتر شهر تهران نصب شد. این شاهکار فوق‌العاده، حجمی معلق در فضا بود و تنها روی یک پا به تعادل رسیده بود. این مجسمه بعد از انقلاب به انبار تئاتر شهر تهران منتقل شد تا از صدمات احتمالی آن جلوگیری شود؛ اما هرگز به محل نصب پیشینش بازگردانده نشد. طی این سال‌ها نی‌لبک‌زن آسیب بسیاری دید، دو دست آن قطع شد و اثری از نی بلندش نبود. در سال 1386 خبرهایی مبنی‌بر تصمیم ترمیم این اثر و نصب آن در باغ‌موزه‌ی هنرهای معاصر تهران به گوش رسید. هنرمندان زیادی، از جمله پرویز تناولی، برای ترمیم و احیای این مجسمه اعلام آمادگی کردند. مجسمه به کارگاه موزه‌ی هنرهای معاصر تهران منتقل شد و از خود محصص دعوت کردند که به ایران بیاید و مجسمه‌اش را مطابق با انتظارات ترمیم و احیا کند. البته که چنین اتفاقی نیفتاد و هنوز هم از سرنوشت فان نی‌لبک‌زن خبری نیست. 

بهمن محصص | نی‌لبک‌زن (فانِ موزیسین) | 1350 | برنز | 26 × 10 × 14 سانتی‌متر