حضور عکاسان ایرانی در دهمین دوره‌ از «جشنواره‌ی عکس بریدا»

درباره‌ی دهمین دوره‌ی «جشنواره‌ی عکس بریدا»

دهمین دوره از «جشنواره‌ی عکس بریدا» (Breda Photo Festival) با عنوان «تئاتر رویاها» (Theater of Dreams) از تاریخ 8 سپتامبر تا 23 اکتبر 2022 (17 شهریور تا 1 آبان 1401) با شرکت بیش از شصت عکاس از 28 کشور جهان در مرکز شهر بریدای هلند برگزار شده است. در این دوره هم به‌سیاق گذشته، آثار عکاسان مطرح جهان در کنار هنرمندان کمترشناخته‌شده به‌مدت 7 هفته در فضاهای باز و سرپوشیده‌ی شهر بریدای هلند به نمایش گذاشته شده است که در این میان نام 9 عکاس ایرانی، عباس عطار، نیوشا توکلیان، غزاله رضایی، نوشین شفیعی، هدیه احمدی، پویا پارسامقام، صبا علیزاده، سیاوش عیدانی و پرستو ابن‌علی هم به‌چشم می‌خورد. آثار این هنرمندان بخشی از نمایش گروهی با عنوان «فضایی برای تنفس» (Space of Breathe) با نمایش‌گردانیِ نیوشا توکلیان است که در گروت کرک (Grote Kerk)، کلیسای بزرگ و مهم‌ترین بنای شهر بریدا، به‌نمایش درآمده‌ است. 

آثار این جشنواره شامل طیف متنوعی از هنرهای چیدمانِ میان‌رشته‌ای، ویدیوآرت، چاپ‌های قدیمی از آرشیوهای منحصربه‌فرد و هم‌چنین عکاسی مستند است. مضمون «تئاتر رویاها» به مفهوم امید و تغییر اشاره دارد که پیشنهاداتی را در راستای ایجاد نگرش جدید به جهان ارائه می‌دهد. گروه بین‌المللی «تئاتر رویاها» شامل تیم جدیدی از نمایش‌گردان‌های بین‌المللی به‌همراه رینئَوت فُن دِن بِرخ (Reinout van den Bergh) است که از سال 2006 تاکنون نمایش‌گردانیِ این جشنواره را به‌عهده دارد.

معرفی عکاسان ایرانی حاضر در «جشنواره‌ی عکس بریدا»

عباس عطار، ملقب به «عباس»، یکی از برجسته‌ترین عکاسان خبری جهان و عکاسِ مطرح آژانس عکس مگنوم به‌شمار می‌آید. عباس روایت‌گری‌ است که عکس‌های سیاه‌وسفید او به‌جای ثبت لحظه‌های تک در زمان، بیش‌تر بر عناصری‌ به‌هم‌پیوسته از یک کل منسجم تمرکز دارند. آثار او در این جشنواره متعلق به مجموعه‌ها‌ی مختلف او و هم‌چنین کتاب عکس «خاطرات ایران» (1350-1371) است که نگرش انتقادی او به تاریخ ایران را نشان می‌دهد. او در حدود 6دهه فعالیت حرفه‌ای خود، رخدادهای مهم تاریخی از جمله انقلاب‌ها و جنگ‌های بسیار در اقصی‌نقاط جهان، از شیلی و کوبا گرفته تا آفریقا و خاورمیانه، را به‌ثبت رسانده است. به‌تازگی نیز آثار او در «جشنواره‌ی عکس لگسیی» در فرانسه به نمایش درآمد.

نیوشا توکلیان (تهران، 1361)، یکی از عکاسان مطرح جهانی‌ است که عکس‌هایش در نشریات معتبر بین‌المللی نظیر تایم، نیویورک‌تایمز، فیگارو (Figaro) و... به‌چاپ رسیده است. او درحال‌حاضر یکی از اعضای ایرانی آژانس عکس مگنوم به‌حساب می‌آید. اغلب آثار او بر پرتره تمرکز دارد و با بیش از 25سال فعالیت حرفه‌ای، طیف گسترده‌ای از رویدادهای سیاسی‌ـ‌اجتماعی جهان را در عکس‌هایش ثبت کرده است. او در این نمایش گروهی آثاری را به‌تماشا گذاشته که از مجموعه‌آثار مختلف او نظیر «گوش کن»، «نگاه کن»، «به‌خاطر آرامش» و «صفحات خالی ِیک آلبوم عکس ایرانی» برگرفته شده است. 

غزاله رضایی (تهران، 1369)، از جمله عکاسانی‌ است که فرهنگ و تاریخ ایرانی و هم‌چنین ارتباط میان این‌دو، هسته‌ی اصلی آثارش را شکل داده‌ است. رضایی در پروژه‌ی خود با عنوان «شهدا» با استفاده از یک آرشیو قدیمی، تلفات ناشی از جنگ عراق و ایران را با قربانیان همه‌گیری کووید 19 مقایسه کرده است؛ دو بحران‌ تلخ که در یک دوره‌ی زمانی طولانی، پیامدی جز احساس دردناک از دست دادن را به‌همراه ندارند. البته در این قیاس تفاوت‌هایی هم وجود دارد؛ به‌طورمثال تلفات ناشی از جنگ اغلب در روایت‌های قهرمانانه به‌تصویر کشیده شده‌ است اما قربانیانِ این بیماری همه‌گیر عمدتاً ناشناس باقی مانده‌اند. هم‌چنین نحوه‌ی عزاداری یا هم‌دردی با خانواده‌ی شهدا با شیوه‌ی عزاداری برای قربانیان کووید 19 بسیار متفاوت است. رضایی در این مجموعه با استفاده از فلاش، چهره‌ی سوژه‌های خود را پنهان کرده است تا این‌گونه توازن میان گذشته و حال را به‌تصویر بکشد. 

صبا علیزاده (تهران، 1362)، در مجموعه‌ی «نور و خاک» با نگاه جدیدی ماجرای جنگ عراق و ایران را روایت می‌کند و رزمندگان را در فضایی که دیگر حضور ندارد، به‌تصویر می‌کشد. در این عکس‌ها اغلب رزمندگان جوانی دیده می‌شوند که شهید شده‌اند؛ چهره‌های آشنایی که بارها روی پوستر‌ها، دیوارها و بیلبوردها به‌نمایش درآمده‌اند. درواقع او با آوردن تصاویر این رزمندگان در محیط گرم خانه قصد دارد نگرش جدیدی را نسبت به روایت‌های جنگ بازگو کند؛ به‌ویژه افرادی که زندگی آن‌ها بیش‌تر متأثر از جنگ بوده است. علیزاده با بازگرداندن نمادین این جوانان به فضای خانه، آن‌ها را دوباره به خانه‌ای که جای‌شان خالی‌ست، احضار می‌کند تا از این طریق حضورشان را برای خانواده‌هایشان تداعی ‌کند. 

هدیه احمدی (تهران، 1366)، عکاس ایرانی‌، بیش‌تر در حوزه‌ی چاپ کتاب‌های عکس فعالیت دارد. کتاب‌های عکس او توسط مؤسسه‌های برجسته‌ای مانند کتابخانه‌ی تامس جی. واتسن  (Thomas J. Watson) در موزه‌ی متروپولیتن نگه‌داری می‌شود. او در مجموعه‌ی خود با عنوان «جاده‌ی ناصری» قصد دارد با کنکاش در این مسیر تاریخی، واقعیت زندگی شهری و روستایی را در کنار هم قرار دهد. «جاده‌ی ناصری» در دل دامنه‌های جنوبی کوه توچال تهران قرار دارد و ناصرالدین‌شاه، پادشاه دوران قاجار، برای تردد از آن استفاده می‌کرده است. احمدی در این مجموعه در ساعات مختلف روز  از این جاده عکس برداشته تا از مسیری که ناصرالدین‌شاه سده‌های پیش پیموده است، استعاره‌ای تصویری بسازد.

نوشین شفیعی (شهررضا، 1369)، از عکاسان جوانی‌ است که تاکنون در نمایش‌های‌ انفرادی و گروهی متعددی شرکت داشته است. آثار ارائه‌شده در این نمایش برگرفته از سه‌ مجموعه‌ی او، «داج»، «شهربازی» و «زهوار» است. او در این‌سه‌گانه به‌عنوان فردی که برای ادامه‌ی تحصیل به شهر تهران نقل مکان کرده است، رابطه‌اش با عکاسی و زندگی در کلان‌شهری هم‌چون تهران را به‌تصویر می‌کشد؛ کلان‌شهری که هر روز در حال تغییر است. شفیعی در مجموعه‌ی «داج»، که به‌معنای لحظه‌ای کوتاه میان روشنایی و تاریکی است، عکس‌ها را در دلِ تاریکی شب و با نور فلاش برداشته است. در مجموعه‌ی دوم، «شهربازی»، تمرکزِ شفیعی بیش‌تر بر اشیای براق و پیش‌پاافتاده است و خلاف مجموعه‌ی «داج»، تصاویر اغلب در روز تهیه شده‌اند. مجموعه‌ی «زهوار» حاصل نگاهِ کنجکاو عکاس در پرسه‌زنی در خیابان‌های تهران است که بر ملال، روزمرگی، چندپارگی و فرسودگی زندگی شهری دلالت دارد. درواقع این سه‌گانه کاوشی درباره‌ی زندگی شهری معاصر از نگاه اوست.

پرستو ابن‌علی (تهران، 1355)، دانش‌آموخته‌ی کارشناسی‌ارشد عکاسی از دانشگاه متروپولیتن لندن است. در آثار او پیوند میان عکاسی و محیط‌زیست به‌خوبی مشهود است. او در پروژه‌ی در حال‌ انجام خود با عنوان «ضدمنظره»، چشم‌اندازهای در حال تغییر تهران را از منظر فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بررسی می‌کند تا از این طریق انبوه‌سازی و تخریب طبیعت را به چالش بکشد. او در این مجموعه پیش‌روی شهر تهران و پس‌روی طبیعت را به‌تصویر کشیده است؛ آن‌جا که شهر به‌جلو می‌تازد و طبیعت به‌عقب رانده می‌شود. این تصاویر نشان می‌دهد شهری که پیش‌تر بخش وسیعی از چشم‌اندازش را کوه تشکیل می‌داد، هم‌اکنون جایش را به مأمن ساختمان‌های بلند داده است. 

سیاوش عیدانی (تهران، 1364) عکس‌هایی از چشم‌اندازهایی وسیع برداشته است؛ چکامه‌ای از رشته‌کوه‌هایی که بخش بزرگی از مناظر طبیعی ایران به‌حساب می‌آید. از منظر عیدانی، قرابت جسمی و روحی به طبیعت سبب ترویج شیوه‌ای از تفکر می‌شود که به تجربه‌ی واقعی نزدیک است. رفت‌وآمد هر روزه‌ی او سبب شد که بیش‌تر به بررسی و مشاهده‌ی تأثیرات محیط زندگی بر شیوه‌ی تفکر و رفتار انسان‌ها بپردازد؛ چشم‌اندازهای طبیعی تفکر همدلانه را تقویت می‌کند، در حالی‌که مناظر شهری منجر به بی‌حسی ذهن و خودمحوری می‌شود. 

پویا پارسامقام (تهران، 1360)، دانش‌آموخته‌ی رشته‌ی فیلمسازی است و بیش‌تر عکس‌های او گویی بریده‌ای از یک فیلم را روایت می‌کند. خودانگیختگی‌ای که هم‌زمان با در دست‌گرفتن دوربین به‌سراغش می‌آید، هسته‌ی اصلی عکس‌های او را تشکیل داده است؛ یک مشاهده‌ی ناگهانی جذاب که می‌تواند منجر به عکسی جدید شود. پارسامقام با دقت دنیای پیرامونش را مشاهده و بدون هیچ مداخله‌ای آن‌ها را ثبت می‌کند. بنابراین سکون و خاصیت تصادفیِ موجود در عکس‌ها، دو شاخصه‌ی برجسته‌‌ی آثار او به‌شمار می‌آید که اساس علاقه‌ی او به عکاسی را هم تشکیل می‌دهد.

منبع، تصویر کاور و اسلایدر:

• bredaphoto.nl/program/festival/festival