باغ جاودانی؛ نمایش گروهی هنرمندانِ مصری در پنجاه‌ونهمین «بی‌ینال ونیز»

سسیلیا آلِمانی (Cecilia Alemani)، سرپرستِ بی‌ینال ونیز ۲۰۲۲، عنوان ِ«عصاره‌ی رویاها» (The Milk of Dreams) را برای این دوره از این دوسالانه انتخاب کرده است؛ رویداد بین‌المللی شاخصی که پس از وقفه‌ای طولانی به‌خاطر همه‌گیری ویروس کرونا، فعالیت خود را از سر گرفت و این‌بار تلاش داشت تا به پرسش‌ها و تردیدهایی بپردازد که هنرمندان طی دو سال گذشته در مورد انسان، زندگی روزمره و جهان داشته‌اند. در جریان برگزاری پنجاه‌ونهمین دوره از بی‌ینال ونیز، کشور مصر با معرفی سه هنرمند، غرفه‌‌ای را در جیاردینی برپا کرده است.

باغ جاودانی (Eden-Like Garden) یا باغی که به بهشت می‌ماند، عنوان چیدمانی گروهی است که با همکاری این سه هنرمند مصری شکل گرفته است؛ فضایی اشباع‌شده از رنگ صورتی که توصیفی تصویری از سرزمینی موعود است که با شاخصه‌ی باروریِ چشم‌گیرِ خود، محیط غرفه را احاطه کرده است. چیدمانی که با تکیه بر رسانه‌ی هوش مصنوعی و گرته‌برداری از رحمِ زنانه، جسمیت پیدا کرده و به‌شکل تکثیریافته‌ای از سقفِ سالن، در طولِ غرفه تکرار شده است؛ محلی که فضایی برای زایش، آغازی دوباره و ایجادِ ارتباطاتِ معنوی را در بطن خود دارد. اشکالِ غول‌پیکرِ صورتی‌رنگی که از سقف آویزان شده‌اند، بر تقدس عدد هفت در ادیان و تمدن‌ها دلالت دارند؛ جهانی که در هفت روز آفریده شده است، طوافی که هفت‌بار تکرار می‌شود، هفت رازِ مقدسِ کلیسا و هفت گناه.

بازدیدکنندگانی که پا به غرفه‌ی مصر می‌گذارند، با فضای موهوم، تکرارشونده و درعین‌حال ساده‌ای روبه‌رو هستند. تعداد زیادی سازه‌ی غول‌پیکر صورتی‌رنگ که بر سطح کروی آ‌ن‌ها، تصاویری از پروژکتورهایی در سقف نقش بسته‌اند؛ تصاویری حیرت‌آور با مرکزیتی یکتا و جنسیت‌محور که با وجود معنویت، در بطن خود تقدسی را نیز به دوش می‌کشند. موجودیتی که به تصویر درآمده است تا دوباره برای ا‌نسانیت معنا بیافریند. این تصاویر که توسط سیستم هوش مصنوعی روی اشکالِ ارگانیک صورتی‌رنگ بازتاب داده شده‌اند، در واقع حاصلِ خروجیِ نرم‌افزاری، با منبع‌‌ـ‌آزاد (اوپن‌سورس) هستند که اطلاعاتِ مفاهیمی در خصوص فلسفه و موجودیت جهان به آن داده شده است؛ مفاهیمی مانندِ ماهیت جهان، زندگی پس از مرگ، عبور از مرحله‌ی برزخ و... . اثری که سه هنرمند مصری، محمد شکری (Mohamed Shoukry)، احمد الشاعر (Ahmed El Shaer) و ویام المصری (Weaam El Masry)، خلق کرده‌اند؛ در واقع چیدمانی پویا و آزمایش‌محور است که نتایج دیداری و شنیداریِ حاصل از آن، توسط دستگاه هوش مصنوعی تولید می‌شود که خروجی‌های متفاوتی دارد؛ خروجی‌هایی که با توجه به زمان و تاریخی که نرم‌افزار تغذیه شده است، به‌شکل چشم‌گیری تغییر می‌کنند و هربار نتایج تصویری و صوتی متفاوتی دارند.  

در دل این چیدمان معنایی جای گرفته است که انسان را گرفتار جنگی بی‌پایان از تصاویر می‌کند؛ جنگی که بین غریزه‌ی ذاتی انسان و اراده‌ای که در طول زندگی‌اش حاصل می‌کند، در نوسان است. از طرفی غریزه‌ای در وجود انسان زنده است که بالاخره در نقطه‌ای سیراب می‌شود؛ اما چالش بزرگ‌تر، مواجهه‌ با اراده‌ای است که تا رسیدن به یک تعادلِ پایدار، از حرکت و تکاپو باز نمی‌ایستد. در وصف فضایی که هنرمندانِ غرفه‌ی مصر در بی‌ینال ونیز ۲۰۲۲ شکل داده‌اند آمده است: «ما در مواجهه با وضعیتی از سردرگمی هستیم، با افکار آشفته‌ای که ما را احاطه کرده‌اند؛ معنا را از کجا بیابیم؟ اهداف ما چیست؟ چرا هرگز راضی نمی‌شویم؟ ذهن ما توانایی یافتن تمامیِ این معانی را ندارد. روحی که در آرزوی آرامش و وجودی که در جست‌وجوی ثبات است؛ شاید رستگاری در تولدی دوباره نهفته باشد، از بطن رحمی که همه‌چیز در آن جسمیت می‌یابد. فضایی برای خلوص و رهایی از رنجی که به‌واسطه‌ی تردیدهای زندگی با آن مواجهیم و رسیدن به یک رهاییِ ابدی. شاید رهایی و نجات، در بسترِ کوششی آینده‌نگرانه باشد که در آن می‌توان به پاسخ‌هایی خنثی و بی‌طرفانه دست پیدا کرد. الگوریتم‌ها به وسیله‌ی داده‌هایی پیش‌فرض تغذیه می‌شوند؛ با این امید که به نتایجی منجر شوند که انسان در طول دوره‌های زیست خود، قادر نبوده است پاسخ قطعی آن‌ها را دریابد. مخاطب ممکن است در بطن رحمی که از آینده می‌آید، با تصویرها و صداهایی روبه‌رو شود که شگفتی‌آور و ناشناخته‌اند.» 

از پسِ رنگ‌ها و احجامِ تکرارشونده‌ی چیدمانی که هنرمندان مصری برای غرفه‌ی ونیز برگزیده‌اند، می‌توان به پرسش‌گری‌ای دست یافت که حاصل یک ملالِ بی‌پایان است. گویی برای هنرمندِ امروزی، هنر فقط در زیبایی و رنگ و جذابیت خلاصه نمی‌شود. او به‌دنبال یافتن پاسخ‌ِ پرسش‌های بنیادینی است که در جهان مملو از تکنولوژیِ معاصر گم شده‌اند. گویی انسانی که اعمالِ زندگی روزمره‌اش با پیشرفت‌ِ سریعِ فناوری روزبه‌روز آسان‌تر می‌شوند، برای لحظات و ساعات و روزهایی به درون خود باز می‌گردد و برای دست‌یابی به پاسخ‌های بی‌پایانش درباره‌ی هستی، به چیزی جز تخیل دسترسی ندارد. چیزی شبیه به همین خروجی‌های ناآشنا، متفاوت و موهومی که هربار توسط دستگاهِ هوش مصنوعی تولید می‌شوند و شاید بتوانند برای مدتی ذهن سرکش و پرسش‌گرِ انسان معاصر را سیراب کنند. هوشِ مصنوعی به‌مثابه‌ی ابزاری برای بیان، پایه‌ی بنیادینِ چیدمانِ مشترکِ هنرمندانِ مصری در غرفه‌ی بین‌المللی این کشور است.  

منابع:

• www.selectionsarts.com/a-guide-to-the-59th-venice-biennale-national-pavilions-giardini 
• www.milleworld.com/meet-the-arab-artists-venice-biennale 
• www.labiennale.org/en/art/2022/egypt 
• www.vernissage.tv/2022/05/07/pavilion-of-egypt-at-the-venice-art-biennale-2022 
• www.juliet-artmagazine.com/en/venice-biennale-2022-are-artists-from-undemocratic-countries-different 
• www.ocula.com/magazine/photologs/59th-venice-biennale-2022 
• www.mohamedshoukry.com/project/eden-like-garden 
• www.edenlikegarden.com 

تصویر کاور و اسلایدر:

• www.jegensentevens.nl