افتتاح دوازدهمین دوره‌ی بی‌ینال هنرهای معاصر برلین با عنوان «هم‌چنان موجود»

دوازدهمین دوره‌ی بی‌ینال هنرهای معاصر برلین با عنوان «هم‌چنان موجود» (Still Present) از یازدهم ژوئن تا هجدهم سپتامبر ۲۰۲۲ باحضور ۷۵ هنرمند و گروه هنری در شهر برلین آلمان برگزار می‌شود. مدیریت این رویداد هنری را گابریله هُرن (Gabriele Horn)  به عهده دارد و نمایش‌گردان آن نیز قادر عطیا (Kader Attia) است. 

قادر عطیا (۱۹۷۰، پاریس)، هنرمند فرانسوی‌ـ الجزایری است که تجربه‌ی زیسته‌ی او در این دو فرهنگ کاملاً مجزا، یکی در مقام استعمارگر و دیگری مستعمره، درون‌مایه‌ی آثارش را شکل داده است. او از این طریق بحران‌هایی که گریبا‌ن‌گیر جوامع مستعمره است، نظیر سرکوب، محرومیت و خشونت، را به تصویر می‌کشد. بالغ بر دو دهه است که نوشته‌ها و آثار هنری عطیا بر مفهوم «التیام» (Repair) تمرکز دارد؛ چرا که از منظر او این مفهوم شیوه‌ای برای پس‌ گرفتن تاریخ و هویت یک جامعه‌ی استعمارزده است. او به همین منظور بنیاد لَکلونی (La Colonie) را در سال ۲۰۱۶ تأسیس کرد.

رویکرد بی‌ینال برلین در هر دوره با توجه به دیدگاه نمایش‌گردانِ آن تعریف می‌شود. امسال بی‌ینال برلین بر مضمون «استعمارزدایی» متمرکز است. در این دوره در کنار آثار هنرمندان، مستندات تاریخی نظیر نشریات سیاسی و فعال در زمینه‌ی حقوق بشر نیز ارائه می‌شود تا این‌گونه ارتباط میان سیاست‌های سلطه‌طلبِ استعمارگر، فاشیستی و امپریالیستی را نشان دهد. عطیا در بخشی از  بیانیه‌ی امسال در اعتراض به این سیاست‌ها این‌گونه نوشته است: 

«از آغاز دوران مدرنیته، سیاره‌ی ما تغییرات پی‌در‌پی و مخربی را تاب آورده است که با آغاز هزاره‌ی سوم این تغییرات به‌طرز نگران‌کننده‌ای نیز شتاب گرفته‌اند. بنابراین این نقطه‌ که امروز به آن رسیده‌ایم، به‌طور اتقاقی به‌وجود نیامده؛ بلکه باید آن را ثمره‌ی تاریخی دانست که در طی سده‌ها شکل گرفته است. جوامع مدرن غربی به‌دلیل خودکامگی‌شان مؤلفه‌های آزادی‌خواهانه را تنها حق خودشان می‌دانند و به‌اشتباه تصور می‌کنند که تعادل میان تجارت آزاد و حق رأی همگانی را نظام خودگردانی از ارزش‌های دموکراتیک جهانی تضمین می‌کند. این وعده‌های آرمان‌شهری که این جامعه‌ی ویران، آوارشهر، را برای ما به ارث گذاشته است، اگرچه کسی مسئولیت آن را به گردن نمی‌گیرد، اما سبب ایجاد هرج‌و‌مرج می‌شود. در حقیقت شکل امروزی جهان فعلی برآمده از تمام زخم‌هایی است که در طول تاریخ مدرنیته‌ی غربی بدون التیام رها شده و هم‌چنان نیز دست از سر جوامع ما برنداشته است.»

فهرست اعضای هیئت بین‌المللی برای انتخاب نمایش‌گردانی این دوره را یائل بارتانا (Yael Bartana)، فیلم‌ساز و عکاس، بئاتریس فُن بیسمارک (Beatrice von Bismarck)، استاد تاریخ هنر آکادمی هنرهای زیبای لایپزیک، آنیتا دوبه (Anita Dube)، هنرمند و نمایش‌گردان مستقل هندی، کریست گروتهیوسن (Krist Gruijthuijsen)، مدیر مؤسسه‌ی هنر معاصر کی‌دبلیو (KW Institute for Contemporary Art) برلین، سهراب محبی، نمایش‌گردان پنجاه‌وهشتمین دوره‌ی بی‌ینال کارنگی، گابی نکوبو (Gabi Ngcobo)، هنرمند و نمایش‌گردان مستقل آفریقایی، و گابریلا رنگل (Gabriela Rangel)، نویسنده و مدیر موزه‌ی آمریکای لاتین بوئنوس‌آیرس، تشکیل می‌دهند.

از ویژگی‌های این بی‌ینال این است که علاوه‌بر هنرمندان، نظریه‌پردازان، دست‌اندرکاران هنری و هنردوستان، مردم شهر هم می‌توانند در این رویداد که در فضای باز برگزار می‌شود، شرکت کنند. این دوره از بی‌ینال برلین در آکادمی هنر هانزئاتنویک و پاریز پلاتس (Akademie der Künste Hanseatenweg and Pariser Platz)، مرکز فرهنگی دکولونیال (Dekoloniale Erinnerungskultur in der Stadt)، مؤسسه‌ی هنر معاصر کی‌دبلیو، همبورگر بانهوف‌ـ موزه‌ی گیگنوارت (Hamburger Bahnhof – Museum für Gegenwart) و مقر فرماندهی اشتازی (Stasi-Zentrale) برگزار می‌گردد. این مراکز علاوه‌بر خرید آنلاین، امکان تهیه بلیط به‌صورت حضوری را نیز  برای بازدیدکنندگان فراهم کرده‌اند. 

تاریخچه‌‌ی بی‌ینال برلین 

بی‌ینال برلین در ۲۶ مارس ۱۹۹۶ با الهام از بی‌ینال ونیز توسط کِلاوس بیسنباخ (Klaus Biesenbach)، مؤسس هنر معاصر کی‌دبلیو و یکی از مجموعه‌داران و حامیان هنر، در یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای اروپا افتتاح شد. ایبرهارت ماینتس (Eberhard Mayntz) هم‌اکنون ریاست هیئت مدیره‌ی این مجموعه را به عهده دارد. این رویداد هنری که با هدف معرفی هنرمندان جوان و کمترشناخته‌شده، هر دو سال یک‌بار زیر نظر مؤسسه‌ی کی‌دبلیو در نقاط مختلف شهر برلین برگزار می‌شود، امروزه یکی از مهم‌ترین گردهم‌آیی‌های فعال در حوزه‌ی هنر معاصر است. در واقع این رویداد فضا و آزادی لازم را برای نمایش‌گردان فراهم می‌سازد تا صرف‌نظر از بازار هنر و علایق این مجموعه، کار خود را ارائه دهد. البته از سال ۲۰۰۴ تاکنون بنیاد فرهنگی فدرال آلمان حامی مالی این مجموعه بوده ‌است که به‌ نظر می‌رسد در عملکرد مستقل و گسترش این نمایشگاه بی‌تأثیر نیست. از سال ۲۰۰۸ ‌بی‌ینال برلین به‌عنوان رویدادی جهانی‌‌ـ محلی، به انجمن بی‌ینال‌های بین‌المللی نیز ملحق شده است.

فهرست دوره‌های بی‌ینال برلین به‌همراه نام نمایش‌گردان از ابتدا تاکنون:

• دوره‌ی اول (۱۹۹۸)؛ کِلاوس بیسنباخ
• دوره‌ی دوم (۲۰۰۱)؛ زاسکیا  بُس (Saskia Bos)
• دوره‌ی سوم (۲۰۰۴)؛  اوتو متا بائور (Ute Meta Bauer)
• دوره‌ی چهارم (۲۰۰۶)؛ مائوریتسو کتّلان (Maurizio Cattelan)
• دوره‌ی پنجم (ّ۲۰۰۸) ؛ آدام شیمچیک (Adam Szymczyk)
• دوره‌ی ششم (۲۰۱۰)؛ کاترین رامبرگ (Kathrin Rhomberg)
• دوره‌ی هفتم (۲۰۱۲)؛ آرتور اشمیِفسکی (Artur Zmijewski)
• دوره‌ی هشتم (۲۰۱۴)؛ خوآن اِی.گَیتان (Juan A. Gaitán)
• دوره‌ی نهم (۲۰۱۶)؛ مجموعه‌ی دی‌آی‌آس (DIS)
• دوره‌ی دهم (۲۰۱۸)؛ گابی نیکوبو 
• دوره‌ی یازدهم (۲۰۲۰)؛ ماریا بریوس (María Berríos)
• دوره‌ی دوازدهم  (۲۰۲۲)، قادر عطیا

تصویر اسلایدر و کاور: 

• منبع: «www.12.berlinbiennale.de»