نمایش انفرادی آنجلا سو، هنرمند غرفه‌ی هنگ‌کنگ، در «بی‌ینال ونیز»

از اواخر ماه آوریل ۲۰۲۲، بی‌ینال ونیز پنجاه‌ونهمین دوره‌ی خود را با حضور هنرمندانی از سرتاسر جهان آغاز کرده است. در این دوره به‌جز ارائه‌ی آثار در نمایشگاه مرکزی، کشورهای شرکت‌کننده در غرفه‌های جاردینی و آرسنال نیز هنرمندان خود را معرفی کرده‌اند. منطقه‌ی خودمختار هنگ‌کنگ در بی‌ینال ونیز ۲۰۲۲ هنرمندی به نام آنجلا سو (Angela Su) را به‌عنوان نماینده‌ی غرفه‌ی خود اعلام کرده است.

آنجلا سو (متولد ۱۹۵۸، هنگ‌کنگ) پیش از ورود به دنیای هنر، تحصیلات آکادمیک خود را در رشته‌ی بیوشیمیِ دانشگاه تورنتو (University of Toronto) کانادا گذرانده است و تجربه‌ی او در فضای متفاوتِ رشته تحصیلی‌اش، با پروژه‌‌ی تعریف‌شده‌اش در بی‌ینال ونیز ارتباطاتی دارد. نمایشِ او حول محور تحقیقاتی عمیق در خصوص دانشِ دوران معاصر و داستان‌های علمی‌ـ‌ تخیلی می‌گردد. خود هنرمند در این‌باره می‌گوید:

«دانش و تاریخچه‌ی آن، تکنولوژی و بدن‌های تغییرشکل‌یافته، از جمله عناصری هستند که درون‌مایه‌ی آثار من را شکل می‌دهند.»

سو در طیف وسیعی از رسانه‌های هنری دست به تجربه‌گری زده است و برای بیان مفهوم موردنظر خود از رسانه‌هایی مانند ویدیو، نمایش، نقاشی، گلدوزی با مو و چیدمان بهره می‌برد. نمایشی که او در چند اتاق و به‌صورت لایه‌وار ارائه کرده، حاصلِ هم‌نشینی همین رسانه‌های هنری در کنار یکدیگر است. به‌طورکلی می‌توان گفت کارهای او در چهار بخش مجزا و درعین‌حال مرتبط ارائه شده‌اند.

مخاطب قبل از مواجهه با فضای داخلی، در همان ابتدا با نامِ کلی این نمایش، که با رنگ سبز بر پس‌زمینه‌ی سیاه نقش بسته است، روبه‌رو می‌شود: «عروج» (Arise).

در حیاط گالری سازه‌ای فلزی به چشم می‌خورد که در مقابل آن و روی دیوار تصاویری پوسترمانند نصب شده‌اند. سازه‌ای که با عنوان «زمینِ بازی برای دخترِ پوشیده از پر» (Playscape for the Feathered Girl) معرفی شده، در اصل متشکل از ستون‌های فلزی ضخیمی است که یک تابِ بازیِ ظریف و کوچک را با فاصله‌ای غیرمعمول از زمین معلق نگه داشته‌اند.

در ابتدای ورود به فضای داخلی، جایی که سالن ورودی قرار گرفته است، پانزده صفحه‌ی ویدیویی در سه بخش مجزا از سقف آویزان شده‌اند که در حال نمایش ویدیوهایی از تعدادی رقصنده، ژیمناست و بازیگران سیرک هستند. به نظر می‌رسد هنرمند از همین ابتدا سعی دارد نگاه مخاطبش را به‌سمت یک توازنِ فیزیکی و درعین‌حال غیرجسمانی سوق دهد. آنجلا سو در رابطه با این ویدیوها می‌گوید:

«برای یک بندباز، این‌که چه چیزی امن و چه چیزی خطرناک است، یک کنشِ تعادلیِ همیشگی است.»

از نظر هنرمند این کلاژ ویدیویی قرار است در نهایت یادآور حرکتِ پاورچینی روی «خط کارمن» (Kármán line) باشد؛ خطی موهوم که جو زمین را از مابقیِ فضا جدا می‌کند و در ارتفاعِ تقریبی صد کیلومتری از سطح آب‌های آزاد قرار دارد. جایی که زمین و لایه‌های اتمسفر آن تمام می‌شوند و فضا آغاز می‌گردد. 

با عبور از سالن ورودی، مخاطب با محیطی که به‌وسیله‌ی پارتیشن‌های قرمز رنگ دیوارکشی شده‌ است، مواجه می‌شود. سو در این‌جا نقاشی‌های ظریف کالبدشناختی خود را ارائه داده است؛ این کارها از آثار کوچک‌تری شکل گرفته‌اند که قاب گرفته و با نصب بر سطوح دیوارمانند، از کارهای بزرگ‌تر جدا شده‌اند. فضای نمایش آثار نیز طوری طراحی شده است که علاوه‌بر خودِ کارها، سایه‌ی آن‌ها بر سطح زمین نیز جلب توجه می‌کند؛ به‌خصوص در مورد بزرگ‌ترین و شاخص‌ترین اثری که در این سالن به چشم می‌خورد و با عنوان «کلاغِ سنگین‌بار» (Laden Raven) معرفی شده است. آنجلا سو با گلدوزی‌هایی که با مو روی پارچه‌ای سفید نقش بسته‌اند، کلاغی بال‌گشوده را به تصویر کشیده است که در بطن خود جنینِ یک انسان را حمل می‌کند. ترکیبِ سایه‌ی کلاغِ گلدوزی‌شده با تیرک‌های چوبیِ سقف روی زمین، به نمادی از اسارت بدل شده است؛ جایی که سایه‌ی تیرک‌ها مانندِ میله‌های حصار یا زندان، سایه‌ی کلاغ را در بر گرفته‌اند. 

در کنار یکی از دیوارهای قرمزِ همین سالن، ویدیویی در حال پخش است. در این ویدیو دو دستی که بر یک میز قرار گرفته‌اند، بازیِ پرخطری را نمایش می‌دهند؛ دستی که با یک قیچیِ تیز در فاصله‌های خیلی کم از دست دیگر، به‌طور مداوم حرکت می‌کند. این اثر ویدیویی یادآور اجرایی از مارینا آبرواموویچ (Marina Abramović) با عنوانِ «ریتمِ ۱۰»  (Rhythm 10) است. آبراموویچ در این اجرا با به کار بردن ده چاقو و یک ضبط‌صوت، کار خود را این‌گونه آغاز کرد که با یکی از چاقوها به‌صورت ممتد و با کمترین فاصله‌ی زمانی، ضرباتی را بین انگشتان دست دیگرش که بر سطح سفید زمین قرار داشت، وارد می‌کرد؛ ضرباتی که بارها در طول اجرا به خطا رفتند و صدای ناله‌های حاصل از دردی که دستش را زخمی می‌کرد، توسط ضبط‌صوت ثبت می‌شد.

بازی مرگ و زندگی مارینا آبراموویچ سال‌ها بعد و در یکی از سالن‌های پنجاه‌ونهمین بی‌ینال ونیز، نه با همان نگاه اما تقریباً با ایده‌ای مشابه، توسط هنرمندی هنک‌کنگی بازتولید می‌شود. برای مخاطبی که تلاش می‌کند تا از عکس‌های معدود و دوری که از این نمایش در دست دارد معنایی را بیرون بیاورد، هر نوع جزئیاتی تأمل‌برانگیز می‌شود. با مروری دوباره بر کارهایی که در این سالن ارائه شده‌اند، «کلاغِ سنگین‌بار» هم می‌تواند حامل معنایی از مرگ و زندگی باشد؛ با کالبدی که از آن چیزی جز استخوان و چند پر باقی نمانده و موجودِ زنده‌ای که درونش آرمیده است. کالبدی که نمادی از مرگ و جنینی که نمادی از زندگی است. خود هنرمند در خصوص آثار ارائه‌شده در این بخش می‌گوید:

«بخش زیادی از کار درباره‌ی بدن و دگرگونی‌های فیزیکیِ آن است. درد از پیِ خطر کردن می‌آید و تو باید بدن خودت را از لحاظ ذهنی برای این روندِ تغییر آماده کنی.»

آنجلا سو آخرین بخش نمایش خود را مستندی خیالی (Pseudo Documentary) می‌داند که ترکیبی از واقعیت و افسانه است. این اجرا «پروازِ باشکوهِ لورن.او» (the magnificient levitation act of lauren O) نام دارد که در هشتاد درصدِ آن واقعیت و در بیست درصدش خیال در جریان است. فضای سالن با پانل‌های جذبِ صدا پوشانده شده و این اجرا به تعدد رژیم‌های ستمگر و تهاجم‌های جهان امروز اشاره دارد. حملاتی که موجب شده‌اند تا ایستادگی‌هایی به شکل‌های مختلف در مقابل آن‌ها صورت بگیرند.

در مصاحبه‌ای که درباره‌ی این اجرا انجام شده، هنرمند توضیح داده است که از مطالعات خود درباره‌ی تاریخچه‌ی اعتراضات الهام گرفته است. اشاره‌ای که به مستند بودن این بخش از نمایش می‌شود هم بر همین موضوع دلالت دارد. پژوهشی که بر مبنای حقایق بنا شده است و بر اساس آن در دهه‌ی ۱۹۷۰ اعضای یک جنبش اعتراضیِ جدید، سعی کردند از قدرت ذهنی خود برای به تعلیق درآوردن مقر فرماندهی وزارت دفاع آمریکا به‌عنوان نوعی اعتراضِ ضدجنگ استفاده کنند.

در فیلمی که سو ارائه داده است، به نظر می‌رسد که ارتش آمریکا سربازان را وامی‌دارد تا با این جماعت تعلیم ببینند و از همین طریق به قدرت‌های ذهنی بزرگ‌تری دست پیدا کنند. شخصیت محوری و افسانه‌ای در این اجرا فردی به نام لورن او (Lauren O) است که از کاراکتر اصلی کتابِ «حکایتِ برزگر» (Parable of the Sower) نوشته‌ی اوکتاویا استل باتلر (Octavia Estelle Butler) الهام گرفته شده است. در این کتاب لورن و خانواده‌اش جزء معدود افرادی هستند که با گذر از یک بحران بزرگ در شهر لس‌آنجلس باقی مانده‌اند و پدر او سعی دارد تا شهری را که به‌واسطه‌ی جنگ و بی‌آبی و... رو به زوال است، نجات دهد. در میانه‌ی داستان، لورن خانواده‌اش را بر اثر آتش‌سوزی محل زندگی‌شان از دست می‌دهد و تبدیل به شخصیتی می‌شود که با دنیایی آخر‌الزمانی روبه‌روست؛ او در این مسیر یاد می‌گیرد که در رویاهایش پرواز کند. انسانی که در این اجرا با فاصله‌ای پنج‌متری از سطح زمین معلق است، نماد و تجسمی از گرفتاری همدستانِ خیالیِ لورن است که به بند کشیده شده‌اند. آنجلا سو در رابطه با این ایده اشاره کرده است که تاریخ، خود را تکرار و بازتولید می‌کند و شباهت‌های زیادی را می‌توان در آن یافت. او کوشش می‌کند تا در تاریخ‌هایی که به فراموشی سپرده شده‌اند، بازنگری کند. 

زمانی‌که مخاطبِ آثار آنجلا سو به مرور تمام چیزهایی که از ابتدای ورود از نظر گذرانده است می‌پردازد، به این نقطه می‌رسد که این عناصر و فرم‌ها به کار گرفته شده‌اند تا جست‌وجویی در راهِ آمادگیِ ذهنی برای تعلیق و نوعی عروج صورت بگیرد.
او حالات مختلفِ بدنی، اشیا، تصاویر و رسانه‌ها را به خدمت گرفته است تا مخاطب آثارش را قدم‌‌به‌قدم به این مفهوم نزدیک‌تر کند. آنجلا سو در موزه‌ها و مؤسسات متعددی آثارش را به نمایش گذاشته است که از میان آن‌ها می‌توان به «دوباره به‌خاطر ماهی‌ تشکر می‌کنم» (thanks again for the fish) در هلینسکی، «نقاشی‌هایی از اکنون» (Drawings from Now) در نیویورک، «مراقبه‌هایی در مواقع اضطراری» (Meditations in an Emergency) در پکن و نمایش در هفدهمین بی‌ینال سیدنی (the 17th Biennale of Sydney) اشاره کرد.
فریا چو (Freya Chou) که با بی‌ینال تایپه و بی‌ینال شانگهای همکاری‌هایی داشته، به‌عنوان نمایش‌گردان مهمان در غرفه‌ی هنگ‌کنگ معرفی شده است و نمایش‌گردان مشاور این غرفه نیز یینگ کواک (Ying Kwok) است. هم‌چنین موزه و مرکز توسعه‌ی هنرهای هنگ‌کنگ با بی‌ینال ونیز ۲۰۲۲ در نمایش این غرفه همکاری داشته‌اند. 

منابع:

• www.studiointernational.com/index.php/angela-su-arise-hong-kong-in-venice-biennale-2022-video-interview
• www.ocula.com/magazine/conversations/angela-su-body-and-mind-in-venice
• www.mplus.org.hk/en/exhibitions/venice-biennale-2022-angela-su
• www.ocula.com/artists/angela-su
• www.asiasociety.org/switzerland/events/arise-angela-su-her-exhibition-venice-biennale-2022
•  www.scmp.com/lifestyle/arts-culture/article/3175407/levitation-and-levity-2022-venice-biennales-hong-kong?module=perpetual_scroll_0&pgtype=article&campaign=3175407

تصویر کاور:

• Angela Su. © David Levene. Courtesy of M+, Hong Kong. Photo: David Levene

تصویر اسلایدر:

1. Angela Su, The Magnificent Levitation Act of Lauren O (2022). Exhibition view: Arise, Hong Kong in Venice, Collateral Event of the 59th Venice Biennale (23 April–25 September 2022). Courtesy M+, Hong Kong. Photo: t-space studio
2. Exhibition view: Angela Su, Arise, Hong Kong in Venice, Collateral Event of the 59th Venice Biennale (23 April–25 September 2022). Courtesy M+, Hong Kong. Photo: t-space studio
3. Exhibition view: Angela Su, Arise, Hong Kong in Venice, Collateral Event of the 59th Venice Biennale (23 April–25 September 2022). Courtesy M+, Hong Kong. Photo: t-space studio