بونامز؛ از دیروز تا امروز

بونامز، خانه‌ی حراجی‌ که قدمت آن به اواخر قرن هجدهم بازمی‌گردد، امروزه بیش از 400 فروش تخصصی در سال، در 60 دسته‌ی مختلف را در اتاق‌های فروش شاخص خود در لندن، نیویورک، لس‌آنجلس و هنگ کنگ ارائه می‌دهد. در این جستار قرار است مرور کوتاهی بر تاریخچه‌ی فعالیت‌های این حراجی داشته باشیم و رویکرد اقتصادی ویژه‌ی این خانه‌ی حراج قدمت‌دار را مورد توجه قرار دهیم.  

مروری بر 228 سال فعالیت 

با وجود اینکه بونامز قرن‌هاست از حراجی‌های فعال و مشهور اروپا به‌شمار می‌آید، روایت تاریخ شکل‌گیری آن کار آسانی نیست. تقریباً هیچ سند ادبی و گزارش منسجمی از شکل‌گیری و رشد این مجموعه در دسترس نیست. باوجود این، جستار پیش‌ِرو تلاشی‌ست برای طبقه‌بندی و ارائه‌ی گزارشی مدون از منابع محدودِ در دسترس. حراج بونامز در سال 1793 توسط توماس داد، دلال آثار چاپی، تأسیس شد. داد پیش از آنکه با شوربختیِ ورشکستگی مواجه شود، حراجی را به شاگرد خود جورج جونز سپرد. جونز بلند‌پرواز بود و بعدها جورج بونام را به شراکت دعوت کرد. با این مشارکت، حراجی بونامز امضای خود را به دست آورد و به‌طور موقت با نام «جونز و بونام» شناخته شد. 

اواسط قرن نوزدهم بونامز به بستری برای فروش انواع عتیقه‌جات و آثار هنری، از جمله مبلمان، چینی، جواهرات، اسلحه، زره و همچنین شراب تبدیل شد. رشد این حراجی چشم‌گیر و پیوسته بود، تا جایی که اوایل دهه‌ی 1980 بونامز، دوشادوش کریستینز، ساتبیز و فیلیپس، در زمره‌ی چهار حراجی بزرگ انگلیس و همچنین اروپا به حساب می‌آمد. 
با این‌همه روزهای کم‌رونق‌تر بونامز در راه بود و فروش این حراجی زمانی که کریستوفر اِلوِز ریاست آن را در 1987 به عهده گرفت، در پایین‌ترین روزهای خود قرار داشت. اِلوِز امیدوار بود که بتواند شرکت را برای مدتی بر بخش‌های کوچکتر بازار هنر متمرکز نگه دارد. به نقل از مَنِیجمِنت تودی، همین توجه بر بخش‌های کوچکتر بود که فروش این مجموعه را احیا کرد، چرا که به این وسیله بونامز مالک عمده‌ی بازارهای ویژه‌ای شد که بازیگران بزرگ، مدت‌ها آن‌ها را در دنیای حراج نادیده گرفته بودند. مصادیق اگرچه بسیارند، کافی‌ست با این شروع کنیم که در سال 1990 این حراجی بخش کوچکی را برای فروش آثار سرامیکی تأسیس کرد که بر کارهای پیکاسو تمرکز داشت. بعدتر در 1996 بونامز اولین حراج عمومی ژاپن در توکیو را ترتیب داد که به فروش یادگاری‌های گروه بیتلز اختصاص یافته بود. می‌توان ادعا کرد که این رسمی قدیمی و چاره‌ساز برای عبور از بحران این خانه‌ی حراجی بوده است. جلوتر ارجاعاتی به تمرکز چندین ساله‌ی این حراجی بر هنر آفریقا خواهیم داد که می‌تواند از دیگر مصادیق این رسم قدیمی شمرده شود.

سال‌های اول دهه‌ی 2000 برای بونامز پررفت‌و‌آمد و پرانتصاب رقم خورد. به‌رغم رشد پایدار بین‌المللی‌ که خبر از ثبات می‌داد، بونامز به مدیر سابق کریستیز، رابرت بروکس فروخته شد. بروکس شیوه‌ای متفاوت برای مدیریت داشت و لازم می‌دید قلمرو را مشخص‌تر کند؛ شاید به‌همین‌خاطر هم بود که نام این خانه‌ی حراجی را به «بونامز و بروکس» تغییر داد، تغییری که البته یک‌ سال بیشتر دوام نداشت. کمتر از یک‌ سال بعد، زمانی که خانه‌ی حراج فیلیپس دوباره جان گرفته بود، بونامز را با خود ادغام کرد. این ادغام جان دوباره‌ای به حراجی بخشید و مدیران را مجاب کرد تا در گسترش دفاتر و مرزها بلندپروازتر باشند. آن‌چه از گزارش گاردین از این دوره داریم نشان می‌دهد که بعد از ادغام، حراجی با نام قبلی خود، یعنی بونامز معامله می‌کرد. گفته شده که در این‌ دوره خانه‌ی حراجی 700 کارمند داشت و فروش اولیه‌ی چکش آن 150 میلیون پوند (معادل 199 میلیون دلار) بود.
مدیران مصمم بودند تا مرزهای تجارت را گسترده‌تر ببینند و کشورهای جدید را هم زیر پوشش بگیرند؛ به‌همین‌جهت در سال 2002 خانه‌ی حراجی باترفیلد در سان‌فرانسیسکو به قدمت 137 سال، توسط بونامز خریداری شد. سال 2003 گودمن هم به بونامز پیوست و خانه‌ای به نام «گودمن و بونامز» در سیدنی استرالیا شروع به فعالیت کرد. احداث دفتر در اروپا هم با سرعتی تحسین‌برانگیز پیش رفت و نام این حراجی بیش از پیش شناخته شد. درحال‌حاضر بونامز به فراگیری متخصصان و شعبه‌های خود افتخار می‌کند و در پنج منطقه‌ی جهانی پرطرفدار یعنی اروپا، ایالات متحد، کانادا، آفریقا و استرالیا دفتر دارد. 
به گزارش آرت‌نت نیوز، در سال 2018 برونو وینسیگوئرا که بین سال‌های 2008 تا 2016 مدیر ارشد اجرایی ِساتبیز بود، عهده‌دار مدیریت بونامز شد. رویکرد مجموعه تحت مدیریت برونو این بود که جامعه‌ی جدیدی از خریداران را به‌ سوی حراجی بکشاند. به‌همین‌خاطر حراجی بر لات‌‌ (واحد یا محموله‌ای از کالا که برای فروش در بورس یا حراج قرار می‌گیرد)های کم‌اهمیت‌تر متمرکز ماند. هدف این بود که بونامز بتواند خود را از خانه‌های حراج بزرگ‌تری که بر لات‌های پراهمیت‌تر تمرکز داشتند، متمایز کند؛ ترفندی هوشمندانه اما مرسوم برای بونامز. برای اینکه بدانیم وضعیت مالی این حراجی در مقایسه با دیگر همتاهای انگلیسی‌اش چطور بوده، بد نیست به گزارشی از فایننشیال تایمز در همین دوره ارجاع بدهیم. طبق این گزارش در سال 2018 مجموع فروش سالانه‌ی بونامز 650 میلیون پوند (876 میلیون دلار) برآورد شده، درحالی‌‌که ساتبیز در همان سال 6.4 میلیارد پوند (8.6 میلیارد دلار) فروخته بود. همین اختلاف نشان می‌داد که تغییر رویکرد برای باقی ماندن مجموعه در زمره‌ی چهار خانه‌ی حراجی برتر انگلستان ضروری‌ست. 
از دوره‌ی ریاست وینسیگوئرا، بونامز غالباً بر لات‌های کم‌ارزش‌تر متمرکز مانده؛ بااین‌حال آنچه گفته شد به این معنی نیست که رکورد فروش بونامز در مقایسه با حراجی‌های مهم دیگر در طول این سال‌ها کم‌تر قابل‌توجه بوده است. در سال 2011 اثری به نام «پرتره‌ی یک جنتلمن» از هنرمند اسپانیاییِ پیشتر ناشناخته، دیگو رودریگز دِ سیلوا ای ولاسکز، به قیمت 3 میلیون پوند (4.04 میلیون دلار) فروخته شد. سپتامبر 2019 بونامز قیمتی قابل‌توجه برای عثمان حمدی بِی، نقاش شرق‌شناس ترک که کتاب «زن جوان کتاب‌خوان» را از او به یادگار داریم، به موزه‌ی هنرهای اسلامی مالزی پیشنهاد داد. پییشنهاد 6.7 میلیون پوندی (9.03 میلیون دلار) بونامز پذیرفته شد و درآمد این حراجی از این فروش، چشم‌گیر و خبرآفرین بود. اکتبر 2020 و پس از همه‌گیری کرونا، شاهکار سوررئالیستی سالوادور دالی با عنوان «زوجی با سرهای پر از ابر» از مجموعه‌ی آهنگ‌ساز مدرنیست ایتالیایی جاسینتو اسکلسی، به قیمت 8.2 میلیون پوند (11.05 میلیون دلار) چکش خورد.

بونامز؛ فاتح بازارهای ناآشنا

قصد داشتیم با مرور تاریخچه‌ی این خانه‌ی حراجی به این موضوع بپردازیم که آنچه بونامز را از سایر حراجی‌های هم‌رده‌ی خود متمایز کرده، رویکرد چاره‌آفرین و ویژه‌ی آن به بازارهای جدید بوده است. بونامز به اولین حراجی‌ مشهور است که در سال 2009 هنر آفریقا را به عرصه‌ی جهانی بازار هنر معرفی کرد. در طول ده سال گذشته هنر آفریقا به یکی از جالب‌توجه‌ترین عرصه‌های بازار هنر تبدیل شده و اکنون بخشی از تقویم فروش سایر حراجی‌های برتر دنیاست. 

به گزارش آرت‌نت نیوز اولین‌ بار در سال 2007 هنر آفریقا مورد توجه بونامز قرار گرفت؛ درست زمانی که مشتری ناشناسی گروهی از آثار هنرمند و مجسمه‌ساز نیجریه‌ای، بن اِنوُنوو را برای بونامز فرستاد. فروش 30.670 دلاری یکی از همین آثار، واکنشی زنجیره‌ای را به دنبال آورد و جرقه‌ای شد تا بونامز اولین میزبان فروش آثار هنری آفریقا باشد.
در همان زمان گیلز پپیات، مدیر هنر مدرن و معاصر آفریقا در بونامز و مسئول میزبانی اولین فروش آثار آفریقایی، به تلگراف گفته بود: «علاقه به هنر معاصر آفریقا به‌ویژه در میان مجموعه‌داران بین‌المللی افزایش یافته و انتظار می‌رود بازار بعدی‌ که ارزش‌ آثار آن هم‌رده با رشد آثار هنر مدرن چین افزایش می‌یابد، هنر آفریقا باشد.»
از سال 2009 تا امروز بازار آفریقا به شکل فزاینده‌ای توسعه یافته است. به گفته‌ی گیلز پپیات، تنها در دو سال گذشته این بازار بیش از 100 درصد رشد داشته و جالب است که در مقایسه‌ با بازارهای دیگر (که بعد از اقبال عمومی قیمت‌هایی فزاینده و دور از توان عموم مجموعه‌داران را به مخاطب عرضه می‌کنند)، هنوز در بازار هنر آفریقا هنرمندان باکیفیت زیادی وجود دارند که کارشان برای بسیاری از مجموعه‌داران مقرون‌به‌صرفه است. استقبال از هنر آفریقا موجب شد تا فروش این حراجی بین سال‌های 2009 تا 2019 تقریباً ده‌ برابر شود. در سال 2009 بونامز لندن 355 هزار پوند (478.557 دلار) فروش داشت؛ درحالی‌که این رقم پیش از همه‌گیری و در سال 2019 تا 3.9 میلیون پوند (معادل 5.4 میلیون دلار) رسیده بود. تقاضای بالا برای هنر مدرن آفریقا بونامز را مجاب کرد تا در نیویورک هم حراج‌های سالانه‌ی منظم برگزار کند. اثر  ال آناتسوی، مجسمه‌ساز غنایی، به نام «نقشه‌ی جهان جدید» در بونامز نیویورک 2012 با رقم 541.250 پوند، رکورد فروش مجموعه‌‌ی «هنر مدرن آفریقای بونامز 2012» را شکست. چهار سال بعد اثر دیگری از همین هنرمند با قیمتی نزدیک به دو برابر (809.500 پوند) به فروش رسید. 
به گزارش مجموعه‌ی آرت‌مارکت ریسِرچ امروزه در لیست 1000 هنرمند تأثیرگذار، نام 12 هنرمند آفریقایی در اِی‌ام‌آر (شاخص آرت‌مارکت‌ریسرچ‌ـ معیار احساسات بازار برای طیف گسترده‌ای از هنر، عتیقه‌جات و اشیاء کلکسیونی که از سال 1975 در حراجی‌های مختلف معامله شده‌اند) به چشم می‌خورد؛ درحالی‌که پیش از سال 2008 تنها سه هنرمند آفریقایی _ مارلن دوما، ایرما اِسترن و جیکوب پیرنیِف _ در این لیست حضور داشتند. جهان هنر توجه به هنر آفریقا را به خلاقیت‌های مدیریتی بونامز مدیون است. 

همه‌گیری ویروس کرونا

مانند دیگر بخش‌های دنیای هنر، بونامز هم با ظهور بحران همه‌گیری ویروس کرونا آسیب دید. اخیراً مقاله‌ای ارزشمند در نیویورک تایمز به تأثیراتی که این همه‌گیری بر مهم‌ترین خانه‌های حراج داشته پرداخته است. مرور اجمالی این مقاله‌ نشان می‌دهد که همه‌گیری باعث شده بسیاری از حراجی‌ها در پاسخ به آن، دسترسی به منابع دیجیتالی را برای مخاطبان خود گسترش دهند. برونو وینسیگوئرا، مدیر اجرایی بونامز، به نیویورک تایمز گفته بود: «همه‌گیری در واقع فرصتی برای دگرگونی صنعت هنر بود؛ امری که مسلماً باید طی سال‌ها اتفاق می‌افتاد، ولی به ناچار تنها چند ماه زمان برد.»
در ماه‌های ابتدایی پیش‌رَوی کرونا، بونامز تلاش کرد مدت زمان «تأخیر مزایده» را کاهش دهد. قبل‌ از همه‌گیری در فروش‌های آنلاین، زمان قابل‌توجهی لازم بود تا کارمندان خانه‌ی حراج بتوانند پیشنهاد یک مزایده‌گر را ببینند. به لطف گسترش بسترهای دیجیتال، این بازه‌ی زمانی اکنون به کمتر از یک ثانیه رسیده است. لازم به ذکر است که گرچه به‌ دلیل همه‌گیری ویروس، توسعه‌ی زیرساختی دیجیتال حراجی بونامز تسریع شده، اما این خانه پیش‌تر و از سال 2018 اهمیت بسترهای دیجیتال را شناخته و دامنه‌های دیجیتالی خود را برای برگزاری حراجی‌های آنلاین افزایش داده بود. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، در سال‌های 2018 و 2019 برونو وینسیگوئرا اعلام کرد، هدف ما این است که مشارکت آنلاین را بین 25 تا 30 درصد افزایش دهیم. توجه جامعه‌ی هنری از انتظار وینسیگوئرا هم فراتر رفت و او در اجلاس خانه‌ی حراج جهانی 2020 که در ماه مارس درست قبل از قرنطینه برگزار شد، اعلام کرد که بونامز در سال 2019 نزدیک به 40 درصد از لات‌های خود را به‌ صورت آنلاین فروخته است. 
پیداست که قدیمی‌ترین خانه‌ی حراجی لندن، از ابتدا رویکردی منحصربه‌فرد و کم‌نظیر نسبت‌به بازارها و بسترهای جدید برای نمایش هنر داشته است. آن‌چه امروز این حراجی را در جایگاه سوم گسترده‌ترین خانه‌های حراجی جهان قرار داده، همین رویکرد خلاق و جسورانه‌ای‌ست که سال‌هاست بر بدنه‌ی مدیریتی این مجموعه حکم‌فرما بوده است.