زنده‌یاد علی گلستانه

علی گلستانه (متولد 1319) بیش‌از همه با نقاشی‌ها و طراحی‌هایی که از مناظر طبیعی، بافت شهری یا پرتره‌ها خلق کرده شناخته می‌شود. او بیش‌از شش‌دهه است که با شیوه‌ی شخصی خود به خلق آثار نقاشی، طراحی و گرافیکی مشغول است. گلستانه در مسیر خلق نقاشی‌های خود به تجربه‌ورزی با رنگ و ماده‌های گوناگون مثل مدادرنگی، آب‌رنگ و رنگ‌وروغن پرداخته و در روند ساده‌سازی فرم‌ها به زبان انتزاعی نیز نزدیک شده است. 

گلستانه در نوجوانی نقاشی را نزد علی‌اصغر پتگر آموخت. او در دبیرستان جم قلهک با آیدین آغداشلو و عباس کیارستمی همکلاسی بود. پس از پایان دوران دبیرستان در سال 1338، هر سه‌نفر آن‌ها در دانشکده‌ی هنرهای زیبای تهران به تحصیل ادامه دادند.

در دوران دانشگاه تحت تعلیمات علی‌محمد حیدریان، اصول نقاشی با رنگ‌وروغن را آموخت. بعد از آنکه در برنامه‌ی درسی و مدیریت دانشکده تغییراتی صورت گرفت، گلستانه به‌همراه آغداشلو و پاکباز به کارگاه بهجت صدر رفت تا نقاشی را زیر نظر او بیاموزد. در سال 1344 آغداشلو و شمیم بهار، که هردو از دوستان نزدیک گلستانه بودند، سرپرستی بخش ادبیات و هنر مجله‌ی اندیشه و هنر را به‌ عهده گرفتند. گلستانه نیز به این جمع پیوست و به این واسطه با بسیاری‌ از روشنفکران آن دوران مانند کریم امامی، سیروس طاهباز، احمدرضا احمدی، جلال آل‌احمد، احمد شاملو و... آشنا شد و همکاری کرد. او پرتره‌ی بسیاری از این افراد را برای مجله طراحی کرد. او در این سال‌ها با کانون تبلیغاتی زیبا نیز همکاری می‌کرد. ارتباط گلستانه با روشنفکران هم‌نسل خود باعث شده بود بینش متفاوتی نسبت‌به جریان غالب هنری آن دوران پیدا کند. او بر مفاهیم عمیق انسانی مثل زندگی و مرگ، عشق، رابطه‌ی انسان با طبیعت و... تمرکز کرد. 

گلستانه در سال 1348 کار و دانشگاه را رها کرد و به اروپا سفر کرد؛ در لندن ساکن شد و به مدرسه‌ی چاپ لندن رفت. او با بررسی دقیق آثار نقاشان غربی در موزه‌ها، نقاشی با مدادرنگی را به طور جدی تمرین کرد. در این دوران برای تأمین مخارج زندگی به‌عنوان طراح و تصویرساز با نشریه‌ی باشگاه رویال اتومبیل همکاری کرد و کارهای گرافیکی انجام داد. کار گرافیکی در شیوه‌ی نقاشی او هم تأثیر گذاشت. همانطور که خود گفته: «کار گرافیکی مقداری ظرافت به دستم داده و تا حدی زمختی و خشونت را از من گرفته است؛ مقداری نرمی دست به زمختی ذهن اضافه شده است».  

گلستانه در سال 1351 به ایران بازگشت و از دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. او در سال 1355 مجموعه‌ای از آثار مدادرنگی و مدادشمعی خود را در نمایشگاهی با نام «34 منظره» در گالری شهر ارائه داد. بعد از آن کم‌کم به نقاشی نیمه‌انتزاعی از طبیعت رو آورد. او در این دوران تکنیک خود را هم تغییر داد و با استفاده از کاردک، رنگ غلیظ را روی بوم می‌گذاشت. گلستانه در سال 1358 به اسپانیا سفر کرد؛ مدت هفت‌سال در جزیره‌ی ایبیزا ساکن شد و در این دوران بر نقاشی از طبیعت و کارگران مزارع تمرکز کرد. او به‌دلیل وضعیت زندگی مجبور شد به سراغ ارزان‌ترین وسایل نقاشی برود؛ پس به نقاشی با آب‌رنگ و مدادرنگی رو آورد. او در این سال‌ها آثارش را در چند نمایشگاه انفرادی و گروهی در اسپانیا به نمایش گذاشت.  

گلستانه در سال 1366 به ایران بازگشت و در تهران ساکن شد. او در ایران نیز نقاشی با آب‌رنگ و مدادرنگی را ادامه داد. با وخامت اوضاع تهران در دوران جنگ، به شهر یزد سفر کرد و بافت تاریخی این شهر و روستاهای اطرافش را نقاشی کرد. با اتمام جنگ به تهران بازگشت و محله‌های این شهر را تصویر کرد. او که به نقاشی از منظره و تجربه‌ی خلق طبیعت علاقه‌ی زیادی داشت، به خوبی می‌توانست تفاوت اقلیم را در نقاشی‌هایش به تصویر بکشد. در سال 1367 نمایشگاه انفرادی از «آثار جدید آبرنگ» در گالری گلستان برپا کرد.  

التهاب سال‌های جنگ در شیوه‌ی کار گلستانه نیز منعکس شد. علاوه‌بر اینکه نوعی خشونت در نحوه‌ی به‌کارگیری مدادرنگی پدیدار شد، موضوعاتی چون معلولان جنگی یا قبرستان‌ها نیز به آثارش راه پیدا کرد. با این‌حال او به نقاشی از منظره و طبیعت ادامه داد و در این کار تبحر زیادی پیدا کرد. در کنار منظره، به نقاشی پرتره نیز توجه زیادی داشت و تک‌چهره‌هایی از دوستان و اطرافیان خود، مثل فروغ فرخزاد و لیلی گلستان، با برداشت شخصی‌اش خلق کرد.  

از اوایل دهه‌ی هفتاد گلستانه به تدریج به نقاشی با رنگ‌وروغن رو آورد. او در استفاده از رنگ به شیوه‌ی شخصی خود دست یافت که از کنار هم نشستن رنگ‌ها و ایجاد رنگ‌های ترکیبی پدید آمده بود. در طول دهه‌های هفتاد و هشتاد آثار گلستانه در نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی متعددی به نمایش درآمد. در سال 1382 نمایشگاه «مروری بر آثار» این هنرمند نیز در خانه‌ی هنرمندان ایران برپا شد. 

گلستانه در دهه‌ی نود بر شهر تهران و تحولات آن تمرکز کرد. مجموعه‌ی تهران گلستانه بیشتر شامل طراحی‌هایی با ماژیک است و به‌ویژه ریشه در خاطرات او و هم‌نسلانش از تهران در دهه‌های بیست و سی شمسی دارد. در سال 1391 نمایشگاهی از آثار «نقاشی روی کاغذ» این هنرمند در گالری مریم فصیحی هرندی برپا شد. در سال 1393 نیز این گالری آثار «طراحی مدادرنگی روی کاغذ 1980- 1990» گلستانه را به نمایش گذاشت و کارهای او را در سال 1394 در آرت‌فر کلمنسه کلن ارائه داد. سرانجام این هنرمند بزرگ در تاریخ 14 مهرماه 1400 به‌علت اثرات ناشی از ابتلا به کرونا درگذشت.