مرتضی ممیز

مرتضی ممیز (متولد 1315) گرافیست، تصویرگر، نقاش معاصر، بنیان‌گذار و مدرس رشته‌ی گرافیک در دانشگاه‌های ایران بود که با لقب «پدر هنر گرافیک ایران» شناخته می‌شود. پوسترهای تئاتر و فیلم، طراحی‌های جلد کتاب و لوگوهای مرتضی ممیز شاخص‌ترین و مهم‌ترین آثار وی محسوب می‌شوند.  

مرتضی ممیز از نوجوانی به نقاشی و طراحی علاقه‌ داشت و سال‌ها پیش از ورود به دانشگاه به کار تابلونویسی برای مغازه‌ها و تصویرسازی و طراحی کاریکاتور برای مجلات مشغول بود. در سال 1335 تحصیل در رشته‌ی نقاشی دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران را تحت آموزش استادانی چون علی‌محمد حیدریان آغاز کرد. دوران کارشناسی او تا سال 1344 ادامه داشت. او در این سال‌ها با هنرمندانی چون سهراب سپهری، ژازه تباتبایی و چنگیز شهوق آشنا شد و بعدها در آتلیه‌ی محمد بهرامی با پرویز کلانتری، سیروس امامی، آیدین آغداشلو و محمد احصایی شروع به همکاری کرد. وی همچنین با معرفی احمد شاملو در نشریه‌ی «کتاب هفته» و پس از آن در نشریاتی چون «کتاب ماه»، « اتاق صنایع و معادن»، « فرهنگ»، « اطلاعات سال»  و  مجله‌ی «کاوش» به‌عنوان گرافیست و تصویرگر کار می‌کرد.

قدیمی‌ترین طراحی لوگوی مرتضی ممیز، لوگوی سازمان چای ایران است که در سال 1337 به‌صورت رسمی معرفی شد. از دیگر طراحی لوگوهای او می‌توان به لوگوی سازمان ملی استاندارد ایران، لوگوی موزه‌ی رضا عباسی، لوگوی انجمن حسابداران ایران، لوگوی شرکت سایپا، لوگوی شهرداری تهران و لوگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران اشاره کرد. 

ممیز پس از فارغ‌التحصیلی در سال 1344 برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و گواهی طراحی غرفه را از مدرسه‌ی هنرهای تزئینی فرانسه کسب کرد. او پس از بازگشت به ایران در سال 1347 به‌عنوان استاد در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت و رشته‌ی گرافیک را برای نخستین‌بار در سال 1349 بنیان گذاشت و تحولی عظیم در هنر معاصر ایران ایجاد کرد. در همین‌ سال ممیز به‌همراه علی‌اصغر معصومی و فرشید مثقالی «آتلیه 42» را تأسیس کرد. طی سال‌های بعد به‌عنوان مدیر هنری مجلات «ایران آباد»، «کتاب هفته»، «کیهان هفته»، «فرهنگ»، «کاوش» و «نگین» به فعالیت پرداخت. تصویرسازی‌ها و طراحی‌های او در برخی از این مجلات آثاری پیشرو در زمینه‌ی چاپ سیلک و لیتوگرافی ایران به‌شمار می‌آیند.   

ممیز آثار بسیاری در حوزه‌های مختلف هنری خلق کرده است. نقاشی‌هایی که او در کنار فعالیت‌ در زمینه‌ی گرافیک خلق کرده، نمایانگر فضایی متفاوت و شخصی‌تر، اما نزدیک به آثار گرافیکی او هستند. با نگاه به نقاشی‌های ممیز می‌توان دانش هنری و دیدگاه شاعرانه‌ای که اساس تصویرسازی‌ها و طراحی‌های موفق او است را دنبال کرد. او در دهه‌ی پنجاه نقاشی‌هایش را در نمایش‌هایی با عنوان «آبی»، «گنج» و «گستره» به تماشا گذاشت. در سال 1355 ممیز اولین اتحادیه‌ی صنفی گرافیست‌های ایران را تأسیس و نمایشگاه پنجاه سال گرافیک ایران را برگزار کرد. این اتحادیه پس از انقلاب و در پی تحولات کشور مختل شد، اما ممیز به کمک همکاران آن را سرپا نگاه داشت. همچنین ممیز به طراحی پوستر فیلم نیز مشغول بود. طراحی پوسترهای او در سال‌های 1365، 1366 و 1399 برنده‌ی جایزه و مدال بهترین پوسترهای سینمایی جشنواره فیلم فجر شد و او در سال 1368 سیمرغ بلورین بهترین پوستر برای پوستر فیلم «ای ایران» را به دست آورد. 

در سال 1365 ممیز به‌همراه علی‌اصغر محتاج اولین بینال طراحان گرافیک را راه‌اندازی کرد. این اقدامات ممیز اولین قدم‌ها برای تأسیس انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران (AGI) بود که در نهایت در سال 1376 توانست در وزارت کار و امور اجتماعی به ثبت برسد. بعدها طراحانی چون قباد شیوا، ابراهیم حقیقی، رضا عابدینی و ساعد مشکی با معرفی ممیز به عضویت این انجمن درآمدند. 

ممیز در سال 1377 به‌عنوان رییس انجمن طراحان گرافیک و در سال 1378 در سمت رییس دوسالانه‌ی طراحی گرافیک ایران معرفی شد. این هنرمند در سال 1385 در تهران بر اثر بیماری درگذشت. در سال 1400 خانه‌ی هنرمندان تهران در شانزدهمین سالگرد مرتضی ممیز میزبان نمایش انفرادی آثار این هنرمند بود.