جعفر پتگر

جعفر پتگر (۱۲۹۹-۱۳۸۴) از نقاشان مکتب کمال‌الملک و از تاثیرگذارترین هنرمندان در حوزه‌ی آموزش هنر در دوره‌ی هنر مدرن ایران بوده است. اغلب آثار این هنرمند تصاویری از افراد جامعه و مناظر محل زندگی وی را نمایش می‌دهد که در اوایل دوران فعالیت وی بر اساس اصول کلاسیک اجرا شده، و به مرور طی سال‌ها به سبکی شخصی‌تر نزدیک شده‌اند. برخی ویژگی‌های تصویری چون کاربست طیف‌های گسترده رنگی، ضربه‌قلم‌های پهن و حذف جزییات در آثار متاخر پتگر را متاثر از سبک امپرسیونیسم دانسته‌اند.

جعفر پتگر متولد شهر تبریز بود و از کودکی به نقاشی از طبیعت محل زندگی خود علاقه بسیار داشت. در نوجوانی علی‌رغم مخالفت‌های پدرش و به همراه برادرش علی‌اصغر پتگر به هنرستان صنایع مستظرفه آذربایجان رفت و زیر نظر میرمصور اصول نقاشی را آموخت. بعدها در سال ۱۳۱۲ به تهران رفت و به مدت پنج سال در هنرکده‌ی هنرهای جدیده تهران به ریاست ابوالحسن صدیقی به تحصیل پرداخت و مدرک کارشناسی هنر خود را از این مؤسسه دریافت کرد. وی هم‌چنین مدتی زیر نظر آلبرت هافمان، نقاش آلمانی و مادام آشب، مدرس نقاشی در دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران یادگیری و مطالعه هنر را ادامه داد.

جعفر پتگر پس از پایان تحصیلات خود در سال ۱۳۲۱ به همراه برادرش علی‌اصغر پتگر، نخستین آموزشگاه خصوصی نقاشی ایران را در خیابان نادری تهران برپا کردند و نقشی مؤثر در تعلیم و آموزش هنر به بسیاری از هنرمندان معاصر ایران از جمله هانیبال الخاص، فریده لاشایی، فیروز شیروانلو، علی گلستانه و نامی پتگر که از شاگردان جعفر پتگر بوده‌اند ایفا نمودند. هم‌چنین آموزشگاه شخصی جعفر پتگر در خیابان منوچهری و پس از آن خیابان هدایت تهران تاسیس شد.

تکنیک اغلب نقاشی‌های جعفر پتگر رنگ روغن است اما در میان انبوه آثار وی نقاشی‌هایی با تکنیک آبرنگ، پاستل و طراحی‌های‌ با مداد زیادی نیز به چشم می‌خورد. نمایش تصاویری از مردم کوچه و بازار، طبیعت، مناظر و افراد حاضر در محیط زندگی این هنرمند موضوع آثار جعفر پتگر بوده‌ است. از شاخص‌ترین این آثار می‌توان به نقاشی‌ «قالی فروشان دوره‌گرد»، «قهوه‌خانه‌ی امیرآباد»، «پیرمرد مرغ فروش»، «پیرمرد با پیپ»، پرتره‌ی «مادر هنرمند» تعدادی خودنگاره‌ و چهره‌نگاری‌ محمدحسین بهجت تبریزی (شهریار) که از دوستان نزدیک پتگر بود‌ه است اشاره کرد.

نقاشی‌های جعفر پتگر را به سه دوره تقسیم کرده‌اند؛ به طور کلی می‌توان گفت آثار وی در دوره‌های متأخرتر فضایی شخصی‌تر را به تصویر می‌کشد و از لحاظ محتوا به مرور از واقع‌گرایی صرف موضوعات عادی فاصله گرفته و به نمایش نوعی معنویت فراتر از واقعیت ملموس پرداخته است.

نخستین نمایش انفرادی آثار جعفر پتگر در سال ۱۳۲۵ برگزار شد. این هنرمند در دوره‌ی حیات خود زیاد به ارائه‌ی آثارش نمی‌پرداخت و تا زمانی که در سال ۱۳۸۴ به علت کهولت سن درگذشت نمایش‌های زیادی از آثار وی برپا نشد. پس از فوت او در سال ۱۳۹۲ فرهنگسرای هنر موسسه‌ی صبا، نمایشی انفرادی از آثار وی را برگزار کرد. هم‌چنین در همان سال کتاب زندگی‌نامه‌ی جعفر پتگر به کوشش عزیزاله امنیان و بنیاد جعفر پتگر، توسط نشر نیک تصویر تهران چاپ شد.

در سال ۱۳۹۷ نمایش نگاهی بر آثار خاندان پتگر، باعنوان «خواب و خیال» در گالری سلام تهران برگزار شد که شامل تعدادی از آثار جعفر پتگر، علی‌اصغر پتگر، نامی پتگر و نیما پتگر با گردآوری احمدرضا نوری بوده است. هم‌چنین نمایش گروهی «هنر دهه‌ی چهل» در سال ۱۳۹۸ در گالری باغ‌موزه هنر ایرانی تهران، میزبان تعدادی از آثار این هنرمند بوده است.

آثار جعفر پتگر در سال‌های اخیر در حراج تهران به فروش رفته و برخی از آثار وی هم‌اکنون در مجموعه‌های خصوصی و یا در موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می‌شوند.