فریده لاشایی

Verified by Artist

فریده لاشایی (متولد 1323) هنرمندی تجربه‌گرا با احساسات شاعرانه بود که بیش‌از همه با نقاشی‌های انتزاعی بیانگرای خود شناخته می‌شود. او عواطف درونی و برداشت شخصی خود را با رنگ‌های پرتنش و زنده، خطوط پرانرژی و عناصر بصری پرهیجان و موزون، در کارش بازنمایی می‌کرد. لاشایی نقاشی کردن را فرایندی غریزی می‌دانست و آثارش را به صورت بداهه خلق می‌کرد. این شیوه‌ی کار باعث شد آثار او فضایی تغزلی داشته باشند و بی‌زمان و بی‌مکان و نمادین به نظر برسند.  

آثار فریده لاشایی زبان انتزاعی و بیانگرایی دارند. مهم‌ترین خصوصیت کارهای او، خطوط پرهیجان و پرتحرکی است که اشاره‌های آشکاری به طبیعت دارد. نقاشی‌های او با ضرب‌قلم‌های پرشور و فرم‌های بصری مبهم، نوعی نقاشی کنشی به‌شمار می‌آید که شیوه‌ی کار او را با جریان اکسپرسیونیسم انتزاعی مرتبط می‌کند. 

لاشایی در کودکی شاگرد جعفر پتگر بود و طراحی را از او آموخت. او به نویسندگی نیز علاقه‌ی زیادی داشت و آن را به طور جدی دنبال می‌کرد. بعد از پایان دوره‌ی دبیرستان در سال 1342 به آلمان سفر کرد و دوره‌ی مترجمی را در مونیخ گذراند. سپس به اتریش رفت و در رشته‌ی هنرهای تزئینی در وین تحصیل کرد. پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه، مدتی در اتریش طراحی کریستال انجام داد. او اولین نمایشگاه انفرادی خود را در سال 1346 در گالری دومو میلان برگزار کرد. در سال 1350 در آرت‌فر نمایشگاه بین‌المللی تهران به‌عنوان هنرمندی در غرفه‌ی کشور اتریش حضور داشت. بعد از بازگشت به ایران، اولین نمایشگاه انفرادی خود در ایران را در سال 1352 در گالری سیحون برپا کرد.  

طبیعت همیشه منبع الهام لاشایی بود و سه عنصر درخت، گل و ابر، در نقاشی‌های او تکرار شده‌ است؛ اما برای او ابراز درونیات شخصی اهمیت داشت، نه بازنمایی طبیعت. همانطور که خودش درباره‌ی ارتباط با طبیعت گفته بود: «طبیعت حس اولیه و اساس زندگی و شور هستی را در من برمی‌انگیزد و بدین ترتیب با عناصر درونی خود ارتباط برقرار می‌کنم». یکی دیگر از ویژگی‌های آثار فریده لاشایی، رنگ‌های ضخیم است که به خصوص از دهه‌ی شصت، آن‌ها را با ضربه‌قلم‌های سریع و کنتراست شدید، در کنار خطوط پرشور قرار داد. با این‌حال شکل و زمینه در آثار لاشایی از هم جدا نیست و خطوط، لکه‌های رنگی یا فرم‌ها، مرزهای روشن و دقیقی ندارند. بسیاری از آثار او بر سطح خالی بوم شکل گرفته‌اند.  

لاشایی نویسنده‌ای قوی و مترجمی دقیق بود. «شال بامو» اولین رمان فریده لاشایی بود که به چاپ رسید. این رمان دغدغه‌های چهار نسل از زنان ایرانی را روایت می‌کرد. او در دهه‌های هفتاد و هشتاد حضور فعالی در دنیای هنر داشت و آثار او در نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی متعددی در کشورهای مختلف به نمایش گذاشته شد. همچنین آثار او در سال 1379 در آرت‌فرهای برجسته‌ای مثل رم اکسپو، آرت اکسپو واشنگتن و آرت اکسپو نیویورک نمایش داده شد.
لاشایی بسیار تجربه‌گرا بود و در سال‌های درگیری با بیماری سرطان و پایان زندگی، به خلق آثار مهم و متفاوتی دست زد. او آثاری در زمینه‌ی چیدمان ویدئویی و انیمیشن خلق کرد که توانایی‌اش را در استفاده از رسانه‌های مختلف نشان می‌داد. این ویدئوآرت‌ها ترکیبی از نقاشی‌های انتزاعی لاشایی با تصاویری واقعگرایانه بود؛ گویی این آثار در پس‌زمینه‌ای از نقاشی‌های خود لاشایی روی بوم، در برابر چشمان مخاطب تکان می‌خورد.  
این مجموعه‌ کارهای لاشایی ارجاعاتی به تاریخ هنر و همینطور تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران داشت که در کار او بی‌سابقه بود. او در این آثار که اکثر آن‌ها در خارج از کشور به نمایش درآمد، تلاش کرد با جریانات هنر معاصر غرب همراه‌ شود. همچنین در این سال‌ها نقاشی‌های نمادین و ابهام‌آمیزی خلق کرد که پیکر مردی که در حال راه رفتن از پشت را نشان می‌داد و تداعی‌کننده‌ی پیکره‌ی محمد مصدق بود. پیدا شدن فیگور انسان در کارهای این نقاش انتزاعی و تغزلی، امری جالب‌توجه و متفاوت بود.  
پس از مرگ فریده لاشایی در سال 1391، آثار او در آرت‌فرها و نمایشگاه‌های متعددی به نمایش درآمد؛ اما در سال 1394 نمایشگاه مروری بر آثار با عنوان «فریده لاشایی: به‌سوی غیرقابل توضیح» با نمایشگاه‌گردانی جرمانو چلانت در موزه‌ی هنرهای معاصر تهران برپا شد که زمینه‌ساز آشنایی نسل جوان با آثار این هنرمند پیشرو بود.