فرامرز پیلارام

فرامرز پیلارام (۱۳۶۲-۱۳۱۵) ،نقاش و خو‌ش‌نویس نو‌سنت‌گرا، از پیشگامان نقاشی‌خط و یکی از بنیا‌ن‌گذاران مکتب سقاخانه بود. پیلارام عناصر برگرفته از هنر و معماری سنتی، نمادهای مذهبی و فرم‌های خوش‌نویسی را دست‌مایه‌ی آثار خود قرار داده و به سبکی مدرن در نقاشی ایرانی دست یافته است.

این هنرمند در تهران متولد شد. او در هنرستان هنرهای زیبای پسران درس خواند و شاگرد استادانی چون محسن وزیری مقدم، شکوه ریاضی، اصغر محمدی و محمود فرشچیان بود. پس از دریافت دیپلم وارد دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد و در مقطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد رشته‌ی نقاشی و طراحی داخلی تحصیل کرد. 

فرامرز پیلارام به‌عنوان یکی از هنرمندان جریان نوگرای هنر دهه‌ی چهل شناخته می‌شود که در کنار هنرمندانی چون صادق تبریزی، حسین زنده‌رودی، رضا مافی، منصور قندریز، مسعود عربشاهی و پرویز تناولی مکتب سقاخانه را پایه‌گذاری کردند.

پیلارام نخستین آثار خود را در دوره‌ی دانشجویی در دوسالانه‌ی نقاشی تهران و بی‌ینال ونیز، چند نمایش گروهی و هم‌چنین یک نمایش انفرادی در سالن فرهنگ تهران ارائه کرد و برنده‌ی چندین جایزه از جمله مدال نقره‌ی دوسالانه‌‌ی ونیز و جایزه‌ی نخست وزارت فرهنگ و هنر در چهارمین دوره‌ی دوسالانه‌ی تهران شد. او مدتی پس از دریافت مدرک خود، در سال ۱۳۴۹ برای ادامه‌ی تحصیل در رشته لیتوگرافی و چاپ بورسیه شد و به فرانسه رفت. پس از بازگشت به ایران در برپایی تالار قندریز تهران و هم‌چنین تشکیل «گروه آزاد» در سال ۱۳۵۳ به‌همراه مرتضی ممیز، مارکو گریگوریان و غلامحسین نامی همکاری داشت.

آثار اولیه‌ی فرامرز پیلارام اغلب شامل فرم‌های هندسی و معماری‌گونه و تلفیق آن‌ها با نقوش برگرفته از کتیبه‌ها و مهرها بوده است. این هنرمند که به هنرهای سنتی و به‌ویژه خوش‌نویسی علاقه‌مند بود، شرکت در کلاس‌های خطاطی انجمن خوش‌نویسان ایران را آغاز کرد. به‌مرور از اواخر دهه‌ی چهل، فرم‌های برگرفته از خطوط نستعلیق و شکسته‌نستعلیق در هم‌نشینی با ترکیب‌بندی‌های هندسی وی قرار گرفت و سبکی تازه از ترکیب نقاشی و خط در آثار پیلارام به‌وجود آمد.

ویژگی اصلی نقاشی‌خط‌های فرامرز پیلارام، نگاه نقاشانه‌ی وی به عنصر خط است؛ او خوش‌نویسی را از مسیر نقاشی وارد آثار کرده و فرم‌ها و پیچش‌های خطوط را از منظر فرمالیستی موردتوجه قرار داده است. خطوط در آثار پیلارام قابل‌ خواندن نیستند و مستقل از مفهوم خود، تنها به‌سبب زیبایی بصری در اثر به‌کار رفته و در ترکیبی موزون با رنگ‌های پس‌زمینه قرار گرفته‌اند.

اغلب آثار این هنرمند با تکنیک رنگ‌روغن و در ابعاد بزرگ خلق شده‌اند. آهنگ خطوط و هماهنگی هنرمندانه در ترکیب خط و رنگ در نقاشی‌خط‌های او از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بهره‌گیری از ریتم تکرار حروف و ایجاد حس حرکت، استفاده از مایه‌های رنگی حجیم، هم‌نشینی خطوط پهن و نازک و توازن میان فضاهای منفی و مثبت از دیگر ویژگی‌های آثار فرامرز پیلارام است.

فرامرز پیلارام در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی نمایش‌های گروهی و انفرادی متعددی در انجمن ایران و آمریکا، گالری سایرس و بسیاری از گالری‌های تهران ازجمله گالری سیحون، گالری بُرگِس و گالری نگار برگزار کرد. او هم‌چنین در سال‌های ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۹ در دانشکده‌ی معماری دانشگاه علم و صنعت تهران به تدریس طراحی مشغول بود.

این هنرمند در سال ۱۳۶۲، هنگامی که تنها ۴۷ سال داشت، بر اثر سکته‌ی قلبی درگذشت. در سال ۱۳۸۸ گالری ۶۶ تهران نمایش انفرادی «آثار فرامرز پیلارام، از آغاز تاکنون» را برپا کرد. آثار این هنرمند پس از مرگ وی در نمایش‌های متعددی در بسیاری از مراکز هنری مهم دنیا از جمله مرکز باربیکن لندن، گالری گری آرت نیویورک، گالری میم دبی، گالری لیلا هلر دبی و بسیاری دیگر به نمایش درآمده است. به‌علاوه بسیاری از مهم‌ترین حراجی‌های بین‌المللی از جمله حراج کریستیز، حراج بونامز، حراج ساتبیز و حراج تهران تاکنون بارها میزبان آثار این هنرمند بوده‌اند.