سهراب سپهری

سهراب سپهری (متولد 1307) یکی از برجسته‌ترین شاعران و نقاشان نوگرای ایران است. بینش عمیق و شاعرانه‌ی سپهری در اشعار و نقاشی‌هایش (که از یکدیگر جدایی‌ناپذیرند) به‌طور بارزی منعکس شده است. ذهنیت او زاده‌ی روحیه‌ی حساس این هنرمند و همچنین حاصل تجربیاتی بود که با سفر به کشورهای مختلف و به‌ویژه آشنایی با فرهنگ‌ و هنر سرزمین‌های شرق آسیا به دست آورده بود. 

سپهری از مهمترین نمایندگان شعر نیمایی به شمار می‌آید. او با زبانی لطیف و ساده به تصویرسازی طبیعت، احساسات و مفاهیم انتزاعی در قالب شعر می‌پرداخت. سپهری در نقاشی‌های خود رویکردها و زبان‌های متنوعی را به کار بست و نقاشی بازنمایانه تا انتزاعی را تجربه کرد. در نهایت به زبان شخصی خود دست یافت که برای بیان مکاشفه‌های شاعرانه‌ی او با ضربه‌قلم‌های پرهیجان و سریع بسیار مناسب بود.  

سهراب سپهری از پدر و مادری اهل شعر و هنر، در شهر کاشان به دنیا آمد. از همان کودکی نقاشی می‌کرد و گاهی شعر نیز می‌سرود. در سال 1324 برای نخستین‌بار آثارش را در نمایشگاه انفرادی در گالری سیحون به نمایش گذاشت. پس از پایان دوران دبیرستان به دانش‌سرای مقدماتی پسران در تهران رفت و به استخدام وزارت فرهنگ و آموزش ‌و پرورش کاشان درآمد. او نخستین مجموعه‌شعر خود را زمانی که تنها نوزده‌سال داشت، در سال 1326 با نام «در کنار چمن یا آرامگاه عشق» منتشر کرد.  

او در سال 1327 با منوچهر شیبانی، شاعر و نقاش پیشرو، آشنا شد. این دوستی در مسیر هنری هردو تأثیرگذار بود. شیبانی او را به نیما یوشیج معرفی کرد و این موضوع تغییر زیادی در زندگی سپهری ایجاد کرد. او از وزارت فرهنگ و آموزش ‌و پرورش کاشان استعفا داد و به تهران نقل مکان کرد تا در دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران تحصیل کند. در همان‌سال در وزارت نفت اسخدام شد؛ اما این کار با روحیه‌ی او تناسبی نداشت و پس بعد از 8 ماه استعفا داد. 

در دوران دانشجویی، سهراب سپهری، منوچهر شیبانی و صادق بریرانی به «سه تفنگدار دانشکده‌ی هنرهای زیبا» معروف بودند و در اشاعه‌ی هنر مدرن و دیدگاه‌های نو بین دانشجویان نقش اساسی داشتند. سپهری، شیبانی را که به هنر نوگرا علاقه‌ی زیادی داشت، با جلیل ضیاءپور آشنا کرد و این آشنایی منجر به تأسیس انجمن خروس جنگی شد.  

در سال 1330 سپهری نخستین مجموعه‌شعر نیمایی خود را با نام «مرگ رنگ» منتشر کرد. پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه در سال 1332 با کسب رتبه‌ی اول، آثارش را در چند نمایشگاه به نمایش گذاشت و با وزارت بهداشت به‌عنوان طراح همکاری کرد. در سال 1333 در اداره‌ی هنرهای زیبا مشغول به کار شد و به تدریس در مدرسه‌ی هنرهای زیبا پرداخت.  

سهراب سپهری از سال 1336 سفرهای خود به اروپا و آسیای دور را آغاز کرد. این سفرها و برخورد مستقیم با فرهنگ، ادیان و مناظر تازه، در ذهنیت شاعرانه‌ی او تأثیر زیادی به جا گذاشت. در همان‌سال به فرانسه رفت و در مدرسه‌ی هنرهای زیبای پاریس در رشته‌ی لیتوگرافی نام‌نویسی کرد. او در فرانسه با حسین زنده‌رودی در ارتباط بود.  

یک‌سال بعد با بازگشت به ایران در وزارت کشاورزی مشغول کار شد و در سال 1337 در اولین‌دوره بینال تهران و همینطور بینال ونیز شرکت کرد. او در سال 1339 جایزه‌ی دومین دوره‌ی بینال تهران را به دست آورد. در همین‌سال همایون صنعتی‌زاده 150 نقاشی‌ او را یک‌جا خرید و هزینه و مقدمات سفر سپهری به ژاپن فراهم شد. او در ژاپن حکاکی روی چوب را فرا گرفت و ترجمه‌هایی از اشعار کهن چینی و ژاپنی انجام داد. در بازگشت از این سفر، مدت کوتاهی به هند رفت. 

در این دوره نوع قلم‌گیری سریع و انتخاب رنگ‌های قهوه‌ای و آبی در نقاشی‌های سپهری، نشان‌دهنده‌ی تأثیر او از نقاشی ژاپن بود. او سال 1340 تدریس در مدرسه‌ی هنرهای تزئینی را آغاز کرد و به‌طور کامل، از کارهای دولتی استعفا داد. از آن زمان در زمینه‌ی شعر و نقاشی فعال‌تر شد و آثار بیشتری خلق کرد. 

سپهری در سال 1343 به هند سفر کرد و در راه بازگشت، از پاکستان و افغانستان دیدن کرد. این دوره آغاز یک‌دهه فعالیت سپهری برای خلق مجموعه نقاشی‌های تنه‌ی درخت بود. او در سال 1349 به آمریکا سفر کرد و همچنین در سال 1351 به پاریس رفت. در طول دهه‌ی پنجاه آثار او در چندین نمایشگاه در ایران و اروپا به نمایش درآمد و در سال 1355 در آرت‌فر آرت بازل سوئیس حضور داشت.  

سال 1356 مجموعه اشعار او در قالب کتاب «هشت کتاب» به چاپ رسید. او آخرین نمایشگاه انفرادی خود در زمان حیاتش را در سال 1357 در گالری سیحون برپا کرد و سرانجام در سال 1359 در اثر بیماری سرطان خون درگذشت. 

در طول دهه‌ها‌ی هشتاد و نود آثار سپهری موردتوجه مخاطبان هنر قرار گرفت و نقاشی‌های او بارها در حراجی‌های تهران و دیگر حراجی‌های مطرح جهان شرکت داده شد و با قیمت چشمگیری به فروش رسید.