محسن راستانی

محسن راستانی (متولد ۱۳۳۷) عکاس مستندساز معاصر، با تمرکز بر موضوعات اجتماعی پس از انقلاب ایران، به‌خصوص درگیری‌های خرمشهر در خلال جنگ هشت ساله‌ است. به تصویر کشیدن ابهام و التهاب اجتماعی حاکم بر فضای کشور در این دوران، تاکید بر اهمیت عناصر زمان و مکان، و اهمیت مستندنگاری در عکس از ویژگی‌های آثار این هنرمند است. 

محسن راستانی در خرمشهر متولد شد. او در زمان وقوع انقلاب اسلامی مشغول به تحصیل در رشته عکاسی در دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود و با آغاز دوران جنگ ایران و عراق به زادگاه خود، خوزستان رفت و یکی از شاخص‌ترین مجموعه عکس‌های خود را حول محور حوادث این دوران تهیه کرد. او در سال ۱۳۵۹ به‌عنوان عکاس فوتوژورنالیست خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز کرد. وی طی دهه‌های گذشته به فعالیت‌هایی ازجمله تدریس در دانشگاه تهران، مسئولیت بخش عکاسی جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران در سال ۱۳۶۴، پایه‌گذاری انجمن صنفی عکاسان مطبوعات ایران و انجمن عکاسان ایران، سردبیری و عضویت در هیئت داوران مجلات و جشنواره‌های متعدد مشغول بوده است. 

راستانی علاوه‌بر تحصیل در رشته عکاسی، مطالعات گسترده‌ای در رشته‌های مختلف هنر ازجمله معماری، طراحی و نقاشی و مباحث تئوری هنر داشته و آن‌ها را الهام‌بخش مسیر هنری خود قرار داده است. وی همچنین تحت‌تاثیر آثار بسیاری از هنرمندان هم‌دوره خود چون بهمن جلالی و یحیی دهقان‌پور بوده است. 

پس از پایان جنگ ایران، محسن راستانی به کشورهای مختلفی برای ادامه کار در حوزه خبرنگاری و فوتوژورنالیسم سفر کرد؛ این هنرمند در رخدادهای اجتماعی و سیاسی مهمی ازجمله جنگ بوسنی و هرزگوین، جنگ لهستان، درگیری‌های لبنان و... به عکاسی پرداخته است. مجموعه عکس‌های جنگ بوسنی محسن راستانی در کتابی با عنوان «زمان سخت» منتشر شده است. این هنرمند علاوه‌بر این در زمینه عکاسی تبلیغاتی نیز پروژه‌هایی پیش برده است. 

در دهه‌های هفتاد و هشتاد عکس‌های محسن راستانی برنده چندین جایزه بین‌المللی و داخلی شد. این عکاس تاکنون موفق به دریافت جایزه سکه‌ی طلای بهترین مجموعه‌ی عکاسهای مطبوعاتی از چهارمین دوره‌ی رقابتهای موزه‌ی هنرهای معاصر تهران، برنده‌ی جایزه‌ی رتبه‌ی اول عکاسی از سالن بین‌المللی عکاسی خلاقانه اپسم انگلستان، و موفق به کسب رتبه‌ی نخست نمایش «عکس‌های سیاه و سفید» در دهمین دوره‌ی دوسالانه‌ی عکس موزه‌ی هنرهای معاصر تهران شده است. 

مباحثی چون تخیل و حافظه در عکس، حضور عکاس و پیوند او با ذهن مخاطب و اهمیت ثبت امروز و مستندسازی لحظات و دوران‌ها فضایی منحصربه‌فرد به عکس‌های محسن راستانی بخشیده است. او با کنارهم قرار دادن عناصر واقعی و روزمره تصویری سوررئال خلق می‌کند که روایتی مبهم از جامعه وفرهنگ را به مخاطب القا می‌کند. علی‌رغم به‌کارگیری سوژه‌های آشنا و نمادین، بیان‌گری در آثار راستانی به شیوه‌ای منعطف و وابسته به ذهن مخاطب اتفاق می‌افتد. 

پایه‌گذاری جریانی مستقل در عکاسی مستند اجتماعی ایران با عنوان «خانواده ایرانی» توسط محسن راستانی از مهمترین فعالیت‌های وی در دهه‌های اخیر بوده است. برگزاری نشست‌ها، نمایش‌ّها و جوایزی چون جایزه عکاسی «شید» نمونه‌ای از پروژه‌های مستقل این جریان می‌باشد. 

این هنرمند در طول چندین دهه فعالیت هنری خود در نمایش‌های گروهی بسیاری شرکت کرده است که از میان آنها می‌توان به نمایش گروهی «عکس اندرونی» در گالری هما تهران در سال ۱۳۸۹، نمایش آثار نُه هنرمند از ایران در گالری فرانسیس بوسکه آمستردام در سال ۱۳۹۳، نمایش گروهی «خرمشهر +۳۰» در گالری فرمانفرما تهران، نمایش گروهی «چندروزی در میان» در مرکز نبشی تهران و... اشاره کرد. 

نمایش انفرادی «هم‌سخنی شرقی‌-‌غربی» محسن راستانی در سال ۱۴۰۰ نخستین ارائه انفرادی آثار وی بود که در گالری طراحی هنر «همه» برگزار شد. آثار محسن راستانی علاوه‌بر این تاکنون در دهمین بی‌ینال عکس موزه‌ هنرهای معاصر ایران و پنجاه‌وچهارمین دوره بی‌ینال ونیز به نمایش درآمده است. همچنین یک اثر از مجموعه «خانواده ایرانی» محسن راستانی در سال ۱۳۹۵ در حراج تهران حضور داشته است.